Gister Slachtoffer, Vandaag Dader

Genderoptiek jrg 13 no 3 juni 2016
Door Carla Bakboord

Mannen worden eerder mishandeld door een vreemde of een kennis dan door iemand binnen hun eigen kring. In tegenstelling tot vrouwen die meestal mishandeld worden door hun partner. Partnergeweld eist wereldwijd talloze slachtoffers. Moord is, zoals we lezen in het bovenstaand artikel over femicide, niet uitgesloten. Daarom hebben internationale organisaties, overheden en NGO’s jaren geleden al de krachten gebundeld om dit euvel aan te pakken. Onder meer door middel van onderzoek proberen zij inzicht te krijgen in de drijfveren van daders en plegers. De verkregen informatie kan handvatten bieden voor gedragsverandering en uitbanning van deze vorm van geweld.

Zo heb ik op verzoek van het Ministerie van Binnenlandse Zaken (MINBIZA) een studie verricht naar de aard en oorzaak van gewelddadig gedrag onder mannelijke daders/plegers van partnergeweld in district Nickerie. Nandeni Dinai en Monica Bhaggoe hebben mij daarbij geassisteerd. Deze studie maakt deel uit van een pilot project dat momenteel in Nickerie wordt uitgevoerd door het Bureau Gender Aangelegenheden (BGA) van MINBIZA. Nooit eerder is zo een onderzoek in Suriname uitgevoerd. Ik waardeer het daarom bijzonder dat deze mannen mee hebben gewerkt aan dit onderzoek. Ik ben dankbaar dat zij zich zo open hebben gesteld. Zij zijn immers onze allerbelangrijkste bron en hebben ons inzicht gegeven in dit ingewikkeld vraagstuk. Het gaat namelijk om mensen die een intieme relatie hebben. En wederzijds afhankelijk zijn.

Aanleiding tot dit project was dat het BGA al enige tijd merkte dat berichtgeving over huiselijk geweld in Nickerie vanuit diverse bronnen de orde van de dag was. Bovendien laat data van het Korps Politie Suriname over 2013 zien dat, naar verhouding met overige districten waaronder Paramaribo en Wanica ondanks het geringer aantal inwoners, de meeste aangiftes in Nickerie worden gedaan. Kennelijk weten en durven de mensen de weg naar de politie te vinden.

Geweld als kind

Uit de studie blijkt dat in het gezin waar de respondenten zijn opgegroeid, de vrouw verantwoordelijk was voor de huishoudelijke taken en de zorg van de kinderen. De man was kostwinner. Bovendien leerden de respondenten thuis dat meisjes en vrouwen ondergeschikt zijn aan mannen. Vooral aan hun echtgenoot. Enerzijds leerden zij respect te hebben voor hun vrouw en anderzijds dat zij gehoorzaam moet zijn aan haar man. Door te kijken naar de manier waarop hun verzorger/vader omging met hun moeder en met hen, leerden zij wat opvoeding en huwelijk inhouden. Zo zijn alle mannen als kind geslagen door vader, moeder, stiefvader of oma. Dit varieert van een tik tot het regelmatig slaan met een tamarindetak, riem of slang van de gasbom. Een ondervraagde vertelt dat zijn vader hem aan een touw vastbond en ophing. Hij stootte hem regelmatig heen en weer om hem vervolgens telkens bij aankomst met een tamarindetak te slaan. Een ander, en overigens ook zijn broers en zusters, werd tot bloedens toe geslagen. Een respondent die oudste was in het gezin, moest het vergelden voor al zijn broertjes en zusjes. En om te voorkomen dat hij pak slaag kreeg, sloeg hij hen zelf. Zij die zwaar mishandeld zijn, hebben daar pijnlijke herinneringen aan. Ze werden agressief en boos; wilden wraak nemen want ze voelden steeds de pijn en de vernedering. Dat uitte zich in machteloosheid en/of eenzaamheid.

Getuige geweld

De mannen hebben ook gezien hoe hun vader geweld pleegde tegen hun moeder. En ook zijn zij getuige geweest van (pogingen tot) zelfmoord van familieleden. Het ging dan voornamelijk om vrouwen. Een moeder van een van de respondenten heeft zelfmoord gepleegd vanwege het geweld van zijn vader. Vaders gebruikten zowel fysiek als psychisch geweld. Zo werden moeders bedreigd, uitgescholden, geslagen en soms met voorwerpen bewerkt. De meeste vaders waren dronken op de momenten dat zij geweld gebruikten tegen moeder. Sommige vaders deden alsof het normaal was om hun vrouw te mishandelen. De meeste geïnterviewde waren bang voor hun vader. Een paar vonden het achteraf erg dat zij hun vader niet terug hebben kunnen slaan. Eén van hen gaf zelfs aan dat hij zijn vader wilde doodslaan. Het kwam regelmatig voor dat zijn moeder geslagen werd. Enkelen hebben hun vader, toen zij eenmaal volwassen waren, bedreigd. Ze lieten vader weten dat als hij moeder nog één keer zou aanraken, zij hem zouden vermoorden. Het resultaat was dat het geweld stopte, maar de relatie tussen vader en zoon ging er aan. Deze werd enige tijd verbroken.

Geweld tegen huidige partner

Mijn respondenten gaan ervan uit dat hun partner rekening met hen moet houden en geen eisen mag stellen. Dit hebben zij immers thuis geleerd. Gehoorzaamheid van de vrouw aan haar man is voor velen een vanzelfsprekendheid. Bij overschrijding van die norm bleef het geweld tegen hun vrouw dan ook niet uit. De dominante rol die de man, en de ondergeschikte rol die de vrouw wordt toebedeeld, blijkt een belangrijke factor te zijn voor spanning en geweld binnen de relatie. De man etaleert zijn dominante rol. De vrouw blijkt echter niet voortdurend de door de man verwachte ondergeschikte rol, te vervullen. Dit tot ergernis van hem die regelmatig woede uitbarstingen krijgt. Bij sommigen escaleerde het geweld wanneer hij alcohol of drugs had gebruikt. Het is opmerkelijk dat zij dit gewelddadig gedrag alleen jegens hun partner vertonen. Want een respondent vertelde dat hij vaak met vrienden dronk in een bar. Wanneer hij thuis kwam en zijn vrouw iets deed wat hem niet beviel, sloeg hij haar. Op de vraag of hij dat ook met zijn vrienden deed antwoordde hij; “No mang, die man gaat me terugslaan”. Hij was er zeker van dat zijn vrouw hem niet terug zou slaan. Hij was wel bang voor zijn vrienden maar niet voor zijn vrouw. Volgens een psychiater en uit de literatuur blijkt dat mensen die drinken ook bewuste keuzes kunnen maken. De respondent uit dit onderzoek geeft duidelijk aan dat hij in beschonken toestand, zijn vriend niet zal slaan, omdat hij verwacht dat zijn vriend hem terug zal slaan. We kunnen concluderen dat de respondent weet (hij heeft thuis gezien dat zijn moeder bang was voor zijn vader) dat zijn vrouw, als ondergeschikte, hem niet mag en kan terugslaan. Zodoende voelt hij zich gesterkt om zijn machtspositie als echtgenoot/partner te etaleren. En is de respondent die als kind slachtoffer was van huiselijk geweld nu zelf pleger van partnergeweld.