De hiv-alarmbel; wees niet horendedoof!

Jrg 21 no 1 april 2024

Tekst Carla Bakboord en Henna Guicherit

Het voorkomen van hiv staat hoog op de agenda in het Caribisch gebied. En het lukt enkele Caribische landen. Echter, het blijkt dat in Suriname het aantal nieuwe hiv-infecties stijgt in plaats van daalt. Suriname behoort tot de 47 landen waar in de afgelopen tien jaar hiv is toegenomen. Dat deze toename zich vooral voordoet in de leeftijdscategorie15 – 29 jaar is heel verontrustend. Immers, het gaat om jonge mensen die, alle (afnemende) voorlichting ten spijt, toch onbeschermde seks hebben. 

Wat waren wij geschokt toen wij hoorden dat medici hun bezorgdheid uitten over het tekort aan medicatie voor hiv-patiënten. En alsof dat nog niet genoeg was, lazen wij op de officiële website van de overheid (gov.sr): ‘Aantal nieuwe hiv-infecties in Suriname lijkt weer toe te nemen. Uit voorlopige data van Suriname wordt geconcludeerd dat het aantal infecties in Suriname mogelijk weer toeneemt’.

Maar er is al een paar jaar sprake van een langzame toename. Volgens UNAIDS bestaat daar nu geen onduidelijkheid over. In de statistische programma’s en evaluaties neemt het geschatte aantal mensen dat met hiv leeft toe. Eerder was dat rond de 5.500 tot zesduizend. Nu zijn er in Suriname naar schatting 7.200 mensen die leven met hiv en zien wij het toenemende aantal nieuwe aanmeldingen terug in de data en de cijfers. 

De stijging komt vooral omdat mensen zich niet bewust zijn van het risico dat zij lopen bij onbeschermd seksueel contact. Er zijn goede remmers die bij vroegtijdige inname ziekte en dood vermijden. Bovendien werken de remmers zo goed dat, indien breed toegepast, de kans op transmissie sterk doen afnemen. Therapie met remmers is dus een belangrijke vorm van preventie.

Met een stijging van hiv-infecties en het gebrek aan medicatie worden de gevolgen versterkt. Wanneer mensen de behandeling onderbreken of onregelmatig de medicatie innemen, kan het virus resistent worden tegen beschikbare medicijnen. Hierdoor kan het aantal hiv-infecties toenemen en kan de situatie verergeren, resulterend in een toename van sterfgevallen, met name onder jonge mensen en een groeiend aantal weeskinderen. In geval van optredende resistentie tegen de nu gebruikte remmers, is het noodzakelijk over te stappen naar andere, zeer dure remmers opdat geïnfecteerde personen niet ziek worden en sterven en opdat de epidemie beteugeld wordt.

Medici die in hun beroepspraktijk dagelijks te maken hebben met mensen die leven met hiv hebben al enige tijd de toename van nieuwe hiv gevallen waargenomen en gemeld dat de medicatie om het hiv-virus te remmen, onvoldoende beschikbaar is. Het ministerie van Volksgezondheid is verantwoordelijk voor de aanschaf van hiv-remmers. De alarmbellen die medici, nu ook via de media, luiden, klinken alsmaar harder. 

De minister en directeur van Volksgezondheid en de parlementariërs die deze waarschuwende geluiden wel zouden moeten horen, lijken zich reeds enige tijd doof te tonen. Hopelijk slagen wij er in hun gehoor met de meeste spoed te herstellen, zodat al die verontruste medici, gezondheidswerkers, zij die leven met hiv en andere belanghebbenden niet langer tot roepende in de woestijn behoren.

Testen en medicijnen niet beschikbaar  
De beschikbaarheid van remmers is van cruciaal belang voor zij die leven met hiv, en niet in het minst voor zwangere vrouwen die met behulp van remmers voorkomen dat zij tijdens zwangerschap en bevalling het virus overdragen aan hun baby. Het wereldwijde streven de hiv-epidemie op te heffen is ook mede afhankelijk van de beschikbaarheid van remmers.

Hiv wordt voornamelijk via seksueel contact overgedragen en eenmaal het virus zich in onze cellen heeft genesteld, krijg je het er niet uit. Maar door dagelijks hiv-remmers te gebruiken, wordt het virus onderdrukt. De patiënt wordt niet meer ziek en de overdracht naar partners of een ongeboren kind is geblokkeerd. Zo kan iemand die leeft met hiv en de medicatie correct gebruikt net zo leven als iemand die geen hiv heeft. 

De CD 4 telling – daarmee meet je hoeveel weerstand aanwezig is – is al zeker ruim een jaar niet beschikbaar. Als de noodzakelijke testen en medicijnen niet beschikbaar zijn en de beschikbaarheid van gratis condooms tot het verleden behoort, dan is het niet moeilijk raden wat de uitkomst zal zijn. 

Ons rest niets anders dan alle alarmbellen en noodklokken 24/7 te blijven luiden totdat er een crisisbeleid wordt uitgevoerd gericht op de afname van hiv. Een beleid dat onder meer garant staat voor toegang tot diagnostiek en remmers en zorg draagt voor een grootscheepse duurzame landelijke bewustwordingscampagne waarin wordt benadrukt dat hiv een chronische infectie is, die heel goed te behandelen is met remmers en waarin het belang van het tegengaan van stigma en discriminatie wordt onderstreept. Daarnaast moet de campagne zijn gericht op het belang van veilige seks en een oproep tot testen zodat je weet wat je status is en je op tijd de medicijnen kan gebruiken. 

Randvoorwaarden
Al geruime tijd vragen wij ons af waarom de gezondheidszorg telkens weer bij crises onevenredig het gelag moet betalen. Dit in tegenstelling tot noodlijdende staatsbedrijven waarvan beleidsmakers al jarenlang weten dat ze niet levensvatbaar zijn. Hoe kan het dat:

De gezondheidsinfrastructuur, die garant moet staan voor gezonde burgers voor de gepredikte ontwikkeling, op instorten staat;
De meest basale zorg niet voor een ieder bereikbaar en toegankelijk is;
Het Academisch Ziekenhuis Paramaribo telkens weer geconfronteerd wordt met een gebrek aan geneesmiddelen en medische gebruiksartikelen;
In 2023 ongeveer tweehonderd verpleegkundigen het land hebben verlaten; 
De Medische Zending Primary Health Care Suriname van de begroting van het ministerie van Volksgezondheid lijkt te zijn geschrapt; en
De decennialange inspanningen in de strijd tegen hiv/aids verloren dreigen te gaan?

Het Women’s Rights Centre roept de minister van Volksgezondheid en De Nationale Assemblee op om aandachtig te luisteren naar internist-infectioloog Stephen Vreden in ‘De Koffiepraat’, het ochtendprogramma van de SRS, en naar internist en hiv – specialist Marja van Eer en Monique Holtuin, hiv Focal Point Suriname in het ATV – programma ‘Onder de Loep’. Wij rekenen erop dat u zich sterk zult maken voor het beschikbaar stellen van hiv-medicatie en een preventief beleid zal uitvoeren indachtig het principe ‘Leave no one behind’.