Jrg 20 no 11 februari 2024
Tekst Judith Brielle
Beeld UNFPA Suriname
Lang voor de Duurzame Ontwikkelingsdoelstelling (SDG) hebben in 1994, 179 landen toezeggingen gedaan tijdens de historische consensus voor het Actieprogramma van de Internationale Conferentie over Bevolking en Ontwikkeling (ICPD) in Caïro (Egypte). Hierin werden de behoeften van individuen aan universeel onderwijs en seksuele reproductieve gezondheidszorg en rechten gedefinieerd als de beste weg naar duurzame ontwikkeling. In 2009 stelde een Lancet-commissie dat klimaatverandering de grootste mondiale gezondheidsbedreiging van de 21e eeuw zal zijn, en dat ontwikkelingslanden die het minst verantwoordelijk zijn voor de groeiende CO2- uitstoot, waarschijnlijk de zwaarste gevolgen van de klimaatverandering zullen voelen. Bovendien zullen vrouwen de grootste tol betalen.
Vrouwen, meisjes en gemarginaliseerde groepen die voor hun levensonderhoud grotendeels afhankelijk zijn van natuurlijke hulpbronnen, worden het zwaarst getroffen door extreme weerpatronen. Deze weerpatronen beperken hun toegang tot voedsel, water, onderdak, onderwijs en hun toegang tot essentiële gezondheidszorgdiensten, waaronder diensten die betrekking hebben op de seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, en gendergerelateerd geweld (GBV).
De gevolgen van klimaatverandering resulteren vaak in verstoringen van essentiële diensten, terwijl ze tegelijkertijd kwetsbare omstandigheden creëren die het risico op GBV en schadelijke praktijk00en verhogen. Hitte, milieuvervuiling en klimaat gerelateerde ziekten hebben een negatieve invloed op de gezondheid van in het bijzonder moeders en pasgeboren kinderen. Verder is er sprake van klimaat gerelateerd verlies aan levensonderhoud en wordt de armoede en voedselonzekerheid verhoogd. Met als gevolg, een negatieve invloed op gezondheid en welzijn die een enorme druk legt op vrouwen die vaak als enige in een gezin of gemeenschap met de zorgtaken zijn belast. Een Nationaal Bepaalde Bijdrage (NBB) is een nationaal klimaatplan, ingediend door landen die de Klimaatovereenkomst van Parijs hebben ondertekend, voor het verminderen van de CO2-uitstoot en het aanpassen aan en opbouwen van veerkracht tegen klimaatverandering. Terwijl de NBB’s landen ondersteunen in een transformerende verschuiving naar een duurzamere toekomst, hebben ze het potentieel om een grotere sociale inclusie te creëren en de onevenredige gevolgen van de klimaatverandering voor vrouwen en meisjes aan te pakken. Suriname heeft in december 2019 zijn tweede NBB ingediend.
Effecten klimaatverandering
De Surinaamse bevolking wordt in toenemende mate blootgesteld aan de negatieve effecten van klimaatverandering en vervuiling van het milieu. Toename van plastic afval, verlies van biodiversiteit, kwikvervuiling en ontbossing (onder andere als gevolg van mijnbouw), grote overstromingen en de daarmee samenhangende voedselonzekerheid, hongersnood en uitbraken van ziekten zijn actuele problemen die naast vrouwen ook jongeren disproportioneel en rechtstreeks treffen. Vooral de groepen jongeren die toch al in een kwetsbare positie verkeren, bijvoorbeeld omdat ze arm zijn of in gebieden met minder voorzieningen wonen, zijn de negatieve gevolgen groot. Continu de school bezoeken tijdens overstromingen en extreme droogte is bijvoorbeeld een probleem wanneer leerkrachten uit het gebied trekken, de school niet bereikbaar is of als de jongeren gezinstaken hebben die niet of moeilijker vervuld kunnen worden vanwege klimaat en milieu aspecten.
Echter, jongeren zijn ook steeds meer betrokken bij de bescherming van ons milieu en dragen hierdoor bij aan de instandhouding van een schoon en gezond milieu. Educatieve en bewustmaking programma’s gebaseerd op positieve waarden en normen, zijn bijvoorbeeld sleutelelementen van een positieve ontwikkeling voor de gezondheid van adolescenten. Deze programma’s kunnen worden gerealiseerd via de school, het gezin, de gemeenschap en het individu. De ‘Nationale Strategie voor de Gezondheid van Adolescenten 2023-2030’[1], heeft vijf strategische interventiegebieden. De strategische doelstelling “het verbeteren van de veerkracht van adolescenten tegen de gevolgen van klimaatverandering”, valt onder het tweede interventie gebied. Hierbij gaat het om verhoogde participatie van jongeren en adolescenten op alle niveaus in de nationale acties met betrekking tot klimaatverandering.
Vanwege de diversiteit aan gevolgen van klimaatverandering, hebben we gerichte en specifieke interventies nodig die de onderliggende structuren en kwetsbaarheden aanpakken. Als ze niet worden aangepakt kunnen onder meer bestaande gender-, sociale- en culturele ongelijkheden verder verergeren.
Het is daarom belangrijk dat iedereen, inclusief vrouwen en adolescenten, actief betrokken worden bij de besluiten en maatregelen over klimaatverandering. In overleg wordt daardoor algemeen erkend dat om de gezondheid en het welzijn van ons allen te realiseren, de bijdragen van vrouwen en jongeren in het denk -, plan – en uitvoeringsproces van cruciaal belang zijn, om de gevolgen van klimaatverandering te voorkomen, te beperken en aan te pakken.
Genderperspectief integreren
De rol van vrouwen bij het omgaan met alle uitdagende aspecten van klimaatverandering is van cruciaal belang en onmisbaar. Vrouwen blijven een onevenredige last dragen van de negatieve gevolgen van klimaatverandering. Ondanks er de afgelopen jaren enige vooruitgang is geboekt, moet er aan het genderperspectief verder worden gewerkt om volledig te kunnen worden geïntegreerd in het formuleren en uitvoeren van beleid en acties in de praktijk. Tijdens de COP28 zijn er specifieke genderdialogen en activiteiten uitgevoerd. Dit met het doel de rol van de vrouw bij de aanpassing aan klimaatverandering op de voorgrond te brengen. En een platform te bieden om bestaande uitdagingen te bespreken en succesverhalen van over de hele wereld te delen met het oog op het vergroten van het genderbewustzijn. Zo ook het delen van ervaringen en het bevorderen van een gendergevoelig en responsief beleid, strategieën en acties. De daaruit voortvloeiende verklaring ‘COP28 gender-responsieve rechtvaardige transities en partnerschap voor klimaatactie’ is door achtenzestig landen ondertekend, echter niet door Suriname.
J
[1] National strategy in adolescent health 2023-2030
[2] National strategy in adolescent health 2023-2030
[3] National strategy in adolescent health 2023-2030
Women's Rights Centre Suriname 