Vrouwen hebben evenveel recht zich kandidaat te stellen als mannen

Tekst Henna Guicherit

Burgers die voldoen aan de wettelijke vereisten en zich kandidaat stellen voor deelname aan de algemene vrije en geheime verkiezingen van 25 mei moeten, ongeacht hun geslacht, gelijke kansen hebben. Op de Verkiezingskalender 2025 staat 25 maart genoteerd als de ‘dag der kandidaatstelling’. Wat het aantal vrouwelijke en mannelijke kandidaten van de politieke partijen zal zijn, is koffiedik kijken. 

In de democratische rechtstaat Suriname mag volgens de Grondwet niemand op basis van geslacht gediscrimineerd worden; ook niet in de politiek. Uit de hardnekkige scheve seksratio in de wetgevende en de uitvoerende macht concludeer ik dat dit grondrecht nog geen gemeengoed is. 

Politieke partijen zouden in scholingsprogramma’s permanent aandacht moeten besteden aan de politieke rechten van vrouwen en mannen. Zien zij het belang in van een evenwichtige verhouding van vrouwen en mannen in De Nationale Assemblee en de regering dan zal dit zich alvast weerspiegelen in een evenwichtige vrouw-man verhouding op hun kandidatenlijsten voor de verkiezingen van 25 mei.

De wereldwijde ondervertegenwoordiging van vrouwen in posities van beleid en besluitvorming is een opvallend gegeven. Een scala aan onbetwistbare kwantitatieve data getuigen hier van. Dat er, anno de eenentwintigste eeuw vooral in tijden van verhoogde politieke activiteit, stemmen opgaan voor meer vrouwelijk politiek leiderschap is begrijpelijk. Immers, deze ondervertegenwoordiging wordt terecht als discriminerend en onrechtvaardig ervaren. Waar men doorgaans niet bij stil staat, is dat hiermee ook wetgeving en internationale verdragen worden geschonden. Maar daar hebben velen, in hun hebzucht naar macht en privileges, kennelijk lak aan.

Excellente vrouwen
Elk meer-jaarlijks politiek momentum moet worden benut om ook de politieke rechten van vrouwen te bepleiten en de uitkomst van de verkiezingen zodanig te beïnvloeden dat de achterstand die vrouwen in politiek leiderschap hebben, wordt verkleind. 

Dat aan de vooravond van de verkiezingen van 2025 extra aandacht wordt besteed aan de deelname van vrouwelijke kandidaten is toe te juichen. De campagne ‘Excellence… women first’ stelt vrouwen op de eerste plaats en legt het accent op ‘excellente vrouwen’. Karin Refos van STAS International verwoordde dit bij de aftrap van deze campagne op 24 juni 2024 als volgt: “Vrouwen die excelleren, zich onderscheiden, uitsteken boven het gemiddelde, overtreffen, schitteren, uitblinken, uitmunten, uitschitteren, uitsteken kortom zich onderscheiden van anderen”.

Wij kunnen het electoraat niet langer in de waan laten dat politiek leiderschap het voorrecht van mannen zou zijn. Ergo, dat het vermogen tot politiek leiderschap een erfelijke eigenschap is die alleen zij die met een penis geboren worden in de schoot wordt geworpen.

Het toenemend bewustzijn over vrouwenrechten en de resultaten van wetenschappelijk onderzoek vanuit een gender – en mensenrechtenoptiek kunnen niet anders dan vrouwelijke en mannelijke feministen, mensenrechten activisten en echte democraten ertoe aanzetten goed gedocumenteerd op de barricades te pleiten voor gelijke kansen voor vrouwen en mannen om actief deel te nemen aan de politiek.

Zolang er sprake is van discriminatie van vrouwen in de politiek zullen er campagnes gevoerd moeten worden, gericht op een evenwichtige participatie van vrouwen en mannen.

 
Rechtvaardiging
Er zijn activisten die zich scharen achter de theorie van representatie. Deze theorie stelt dat alle burgers, ongeacht geslacht, ras en andere factoren, gelijke kansen zouden moeten hebben om actief deel te nemen aan de politiek. In onderzoeken met betrekking tot de betrokkenheid van vrouwen in de volksvertegenwoordiging – ik verwijs in deze ook naar politiek leiderschap en politieke besluitvorming – wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen beschrijvende en inhoudelijke representatie. Dit onderscheid houdt in grote lijnen verband met de vraag of de focus ligt op het aantal vrouwen of op de effecten die voortkomen uit de aanwezigheid van vrouwen in de politiek.

Beschrijvende representatie beschouwt een toename van het aantal vrouwelijke parlementsleden als een doel op zich, puur vanwege hun vrouw-zijn. Het gaat hierbij niet om hun activiteiten in de volksvertegenwoordiging of hoe zij de belangen van vrouwen behartigen, maar om hun aanwezigheid in het parlement zelf.

Inhoudelijke representatie is sterker en gaat een stap verder. Het stelt dat meer vrouwen in de volksvertegenwoordiging moeten komen omdat zij een inhoudelijk verschil maken. Inhoudelijke representatie streeft naar antwoord op de vraag of vrouwen, indien verkozen, verschil zullen maken in wetgeving en politiek leiderschap. Of zij inhoudelijk representatie zullen bieden.

Maar, beschrijvende representatie wordt om diverse redenen wel als waardevol beschouwd. In eerste instantie wordt de ondervertegenwoordiging van vrouwen beschouwd als een gebrek aan democratie. De volksvertegenwoordiging dient een weerspiegeling te zijn van de totale bevolking van het land dat zij representeren, aangezien een democratisch functionerende volksvertegenwoordiging enkel mogelijk is wanneer diverse perspectieven worden vertegenwoordigd. 

Het kernidee achter inhoudelijke representatie is dat de ervaringen van vrouwen hebben geleid tot specifieke belangen en zorgen die niet voldoende aan bod komen in een door mannen gedomineerde politieke omgeving. 

Empowerment
Zo stelt inhoudelijke representatie dat vrouwen in een vertegenwoordigend orgaan niet alleen staan voor individuele vrouwen in de samenleving, maar handelen ook namens vrouwen als een collectieve groep. Dit houdt in dat ze zich verzetten tegen situaties die nadelig zijn voor vrouwen, voorstellen doen om de situatie van vrouwen te verbeteren of de rechten van vrouwen opeisen, met het doel de positie van vrouwen te versterken.

Het is te verwachten dat een toename van het aantal vrouwen in de volksvertegenwoordiging, vanwege hun unieke levenservaringen, zal leiden tot een verandering in de politieke cultuur, de politieke agenda en zelfs de politieke instellingen. Gezien de specifieke levenservaring en sociale positie van vrouwen, evenals de potentiële gevoeligheid, kennis, expertise en toewijding die vrouwelijke parlementsleden kunnen inbrengen zal hun aanwezigheid resulteren in de behandeling van concept wetten en brandende kwesties vanuit een genderperspectief. En andere vrouwen inspireren tot politiek leiderschap.