Het Addendum: een inclusief genderperspectief als antwoord op de gevolgen van klimaatverandering

Jrg 20 no 11 februari 2024

Tekst Astrid Runs

Op 5 december 2023 vond er een belangrijk evenement plaats in de Royal Torarica Ballroom. Diverse belanghebbenden zoals overheidsfunctionarissen, bankvertegenwoordigers, ontwikkelingspartners en maatschappelijke organisaties waren aanwezig. Het was de lancering van het ‘Addendum op prioriteitsgebied milieu en klimaatverandering van het Gendervisie-beleidsdocument 2021- 2035’. Dit product is de uitkomst van het Duurzame Ontwikkelingsdoelstelling (SDG) – component 1 ‘Routekaart voor een Duurzaam Financieel Systeem voor Suriname’.

Component 1 is samen met de regering van Suriname uitgevoerd, in samenwerking met het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (UNFPA), het Milieuprogramma van de Verenigde Naties, het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties en de Voedsel- en Landbouworganisatie. Dit programma was gericht op de ontwikkeling van financieringsstrategieën voor duurzame ontwikkeling voor prioritaire sectoren. De belangrijkste doelstellingen van het initiatief zijn het garanderen van meer inclusieve- en gender responsieve acties om de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) te verwezenlijken. En ook het ontwikkelen van een nationale routekaart voor een duurzaam financieel systeem om de nationale doelstellingen op het gebied van ontwikkeling en klimaatverandering.

Seksuele, reproductieve gezondheidsrechten

Bureau Gender Aangelegenheden (BGA) van het ministerie van Binnenlandse Zaken dat zich sterk maakt voor gendergelijkheid, organiseerde dit evenement in samenwerking met UNFPA. Dit bevolkingsfonds richt zich op bevolkingsvraagstukken en is de seksuele en reproductieve gezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties. Het legt de aandacht op het terugdringen van moedersterfte, bevorderen van family-planning door voorbehoedsmiddelen toegankelijk te maken voor iedereen en het stoppen van gender gerelateerd geweld. Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten zorgen ervoor dat iedereen het recht heeft om keuzes te maken over zijn lichaam en gezin. Zij zijn de hoekstenen van veerkracht en aanpassing en geven aan hoe goed we omgaan met een gezonde en gelijkwaardige samenleving. Met de toenemende uitdagingen door de klimaatverandering, is het belangrijk dat we meer investeren in kwesties zoals seksuele gezondheid, het recht om te kiezen voor gezinsplanning en het stoppen van gender gerelateerd geweld en schadelijke praktijken. Dit is nodig om ervoor te zorgen dat niemand wordt achtergelaten en dat de ongelijkheid niet erger wordt.

In het ‘Addendum Gender, klimaatverandering en duurzame financiering’ komen de basisbegrippen en aanvullingen op prioriteitsgebied ‘milieu en klimaatverandering’ voort uit het Gendervisie-beleidsdocument 2021- 2035. Het Addendum is geïntroduceerd als een uitgebreide gids om de Surinaamse bevolking te helpen haar veerkracht op te bouwen en te vergroten. Het bevat praktische strategieën en bruikbare stappen die individuen en gemeenschappen kunnen nemen om beter met klimaatverandering om te gaan en te herstellen van tegenspoed. 

Een ander gebied waarop vrouwen in het bijzonder worden getroffen door klimaatverandering is hun seksuele en reproductieve gezondheidsrechten. Klimaatverandering kan namelijk leiden tot een verhoogd risico op onbedoelde zwangerschappen, wat ernstige gevolgen kan hebben voor de gezondheid van meisjes en vrouwen. 

Bovendien lopen vrouwen een groter risico op moedersterfte in gebieden waar de gezondheidszorgstelsels vanwege de klimaatverandering ontoereikend of verstoord zijn geraakt.

Daarnaast neemt gender gerelateerd geweld ook toe in gebieden die worden getroffen door klimaatverandering, wat een aanzienlijke bedreiging vormt voor de veiligheid en het welzijn van vrouwen.

Waarom is een inclusieve gender lens nodig?

“Klimaatverandering is het grootste wereldwijde gender- en sociale onrecht van onze tijd. Droogte, overstromingen, mislukte oogsten en de afname van natuurlijke hulpbronnen leiden tot meer armoede, ongelijkheid en geweld.” (Planinternationaal.nl)

Klimaatverandering is een wereldwijd probleem dat verschillende groepen mensen op verschillende manieren treft. Zo worden vrouwen, jongeren, mensen met een beperking, inheemse en tribale volkeren en LGBTQI+ -individuen onevenredig zwaar getroffen door ernstige gevolgen van klimaatverandering. Deze kwetsbare groepen kunnen onder andere moeite hebben met evacuatie, toegang tot opvangcentra en gezondheid – en gender gerelateerde diensten, of ze kunnen discriminatie ervaren in deze omstandigheden. 

Vrouwen worden vaak harder getroffen omdat ze voornamelijk verantwoordelijk zijn voor water- en voedselvoorziening. Klimaatverandering kan deze taken bemoeilijken en de belasting voor vrouwen vergroten. Bovendien worden deze vrouwen vaak uitgesloten van besluitvormingsprocessen met betrekking tot klimaatverandering; ook al hebben ze waardevolle inzichten en perspectieven te bieden.

“Om die reden is het een noodzaak en van groot belang om vrouwen op alle niveaus te betrekken in de zoektocht naar oplossingen voor de problemen als gevolg van klimaatverandering. Vanuit de principes van rechtvaardigheid en inclusiviteit ben ik ervan overtuigd dat wij samen ervoor kunnen zorgen dat vrouwen een gelijkwaardige rol in dit proces krijgen toebedeeld. Het is van eminent belang dat iedereen participeert en dat gender in klimaatfinancieringsstrategieën en in het Nationaal Klimaatakkoord wordt opgenomen.”, aldus de minister van Binnenlandse Zaken, Bronto Somohardjo.

Hoe verder? 

Het addendum is gepubliceerd in een boekje getiteld ‘Gender, klimaatverandering en duurzame ontwikkeling’. Het kan goed gebruikt worden door beleidsmakers, beleidsmedewerkers, financiële instellingen en maatschappelijke groepen die willen werken aan het verminderen van de impact van klimaatverandering op kwetsbare groepen. Bijvoorbeeld financiële instellingen worden aangespoord om vrouwen en jongeren die een project ‘bescherming biodiversiteit’ willen uitvoeren, waarbij de natuur in stand wordt gehouden, te financieren. Er is gedetailleerde informatie opgenomen over het betrekken van vrouwen, jongeren, inheemse en tribale gemeenschappen, evenals mensen met een beperking in klimaatdialogen en beleidsvorming. Het addendum bevat ook maatregelen voor bewustwordingsactiviteiten, capaciteitsopbouw en het gebruik van data. Door gebruik te maken van data kan de voortgang bij het behalen van klimaatdoelen in relatie tot gender worden gemeten. Kort samengevat biedt het addendum hierbij waardevolle ondersteuning.