Ook transgenders hebben rechten

Genderoptiek Jrg 13 no 9 december 2016

Door Ravina Biharie

Ravina Biharie studeerde dit jaar af aan de Anton de Kom Universiteit als socioloog. Zij verkreeg de graad van Bachelor of Science. Voor haar afstudeerproject verrichtte zij onderzoek onder transgenders in Paramaribo naar hun ervaring met discriminatie in openbare ruimten en de belevening er van. Een significante bevinding is dat deze groep Surinamers zich helemaal niet veilig voelt in de samenleving. Onderstaand zijn enkele bevindingen van haar studie.

Er is momenteel een rechtszaak gaande van een transgender die verandering van geslacht in het bevolkingsregister van Suriname eist. Het gaat erom het geslacht van transgenders dan ook te wijzigen op hun identiteitspapieren. Dit zorgde voor veel ophef in de samenleving. En toen begon het! Waar de een op social media felicitaties uitsprak aan de transgenders, was de ander ervan overtuigd dat het een grote onzin en zonde is om aan geslachtsverandering te doen. Uit verschillende onderzoeken wereldwijd blijkt dat transgenders op elk niveau slachtoffer worden van discriminatie. Ook in Suriname blijkt uit persberichten, onderzoek en mijn persoonlijke observatie dat er sprake is van discriminatie en stigma van transgenders.

Wie zijn transgenders?

Waarom worden ze anno 2016 nog steeds niet geaccepteerd in de samenleving? Al eeuwenlang en binnen diverse culturen zijn transgenders geïdentificeerd en beschreven. Transgenders hebben van nature altijd bestaan; zelfs in de heilige boeken van het Hindoeïsme zijn zij erkend. De term transgender wordt wereldwijd op verschillende manieren gedefinieerd, maar over het algemeen komt het op hetzelfde neer. Het zijn mensen die zich niet thuis voelen bij het geslacht waarmee ze zijn geboren. Ze identificeren zich als iemand van het andere geslacht. Velen zijn op zoek naar hulp van de medische professie voor hormonale behandeling of om een operatie te ondergaan om het genderetiket dat de samenleving op hen heeft geplakt, te veranderen.

Er is hier dus een tegenstrijdigheid tussen het geslacht van de transgender en de gender waartoe zij zichzelf rekenen. Ik benadruk hierbij echter dat transgenders zo geboren zijn. Ze voelen en weten van kleins dat ze in een verkeerd lichaam geboren zijn. Dit gevoel is aangeboren en echt geen een keuze. In een latere fase in hun leven ligt de keus wel bij hen of ze zich willen ‘transformeren’ tot de gewenste gender door onder andere een geslachtsaanpassende operaties te doen. Het is te begrijpen dat transgenders in hun jonge jaren verward raken over hun identiteit en zelfbeeld. Bij de geboorte worden ze vastgezet in de categorie man of vrouw, maar naarmate ze ouder worden, voelen ze zich steeds meer iemand van het andere geslacht. Deze verwarring zorgt voor veel depressie in het leven van zulke kinderen, vooral in de tienerjaren. De samenleving verwacht immers dat jij je gedraagt naar het geslacht waarin je geboren bent. Naarmate ze ouder worden, kunnen de transgenders op een gegeven moment niet voldoen aan de verwachtingen van – en de eisen die de samenleving telkens weer aan hen stelt. Hun zelfbeeld wordt vaag en ze gaan op den duur op zoek naar hun identiteit door bijvoorbeeld op internet informatie te zoeken en in contact te komen met andere transgenders. Zo wordt hun zelfbeeld hervormd en gedragen zij zich geleidelijk naar de sekse waartoe zij behoren en waarmee zij zich identificeren. Zij komen dan in harmonie met wie zij zijn en wat zij voelen. Enkelen nemen vervolgens het besluit om zich fysiek te transformeren tot de andere sekse. De samenleving, die daar nog helemaal niet voor klaar is, accepteert dit niet en beschouwt het als abnormaal.

Discriminatie en uitsluiting

Als kind al worden transgenders uitgesloten, gepest en mishandeld. En leven zij voortdurend in angst. En nu met deze fysieke transformatie van de ene sekse naar de andere raken ze nog meer geconfronteerd met onbegrip en discriminatie. Hierdoor neemt de angst toe. Zij proberen hun identiteit te verbergen of treden in de beginfase van hun transitie heel defensief op. Uit mijn recent onderzoek over de ervaring van Surinaamse transgenders met discriminatie in openbare ruimten van Paramaribo en de belevening er van, blijkt dat transgenders zich helemaal niet veilig voelen. Zij zijn dagelijks weer het slachtoffer van discriminatie en stigma. Niet alleen onaangename opmerkingen, aanranding maar ook andere vormen van lichamelijk geweld ervaren zij als discriminatie. Zo ook body language, gezichtsuitdrukkingen, geluiden en gebaren die naar hen gemaakt worden. Dit interpreteren zij als discriminatie omdat heteroseksuelen hier niet aan blootstaan. Van de bovengenoemde psychische vormen van discriminatie worden ze het meest slachtoffer. Zo worden ze uitgescholden voor zondaren, dieven, sekswerkers en boelers. Wanneer mensen opmerkingen maken over het uiterlijk of de identiteit van de transgenders en naar hen staren, interpreteren zij dat ook als te zijn discriminerend. De meerderheid van de respondenten van het onderzoek heeft aangegeven tenminste een keer slachtoffer te zijn geworden van fysiek geweld in winkels, op straat en in clubs. Zij hebben onder meer stenen, flessen en klappen moeten incasseren van vreemden. Meestal ontaarden de psychische vormen van discriminatie in fysieke vormen. Woordenwisselingen lopen soms uit tot gevechten, waarbij de transgenders bont en blauw geslagen worden. Er wordt in de samenleving met haat en afgunst gereageerd op transgenders, omdat zij niet willen en kunnen leven in de ‘sociale kooi’ volgens de verwachtingen en standaarden van de samenleving. Dit alles heeft een negatieve impact op het leven van transgenders. Zij krijgen een minderwaardigheidsgevoel en dit schaadt hun zelfbeeld.

Transgenders reageren soms met veel sarcasme op de discriminatie of kiezen ervoor om helemaal niet te reageren. Maar, dit wil niet zeggen dat de discriminatie hen niets doet. Elke negatieve verbale of non-verbale bejegening heeft invloed op hun zelfbeeld, zelfacceptatie en hun verdere ontwikkeling. Zo krijgen ze bijvoorbeeld zelfmoordpogingen en depressie aanvallen. Ook zorgt de discriminatie ervoor dat zij zich niet vrij kunnen bewegen in openbare ruimten.

Uit mijn onderzoek blijkt bovendien dat onze wetgeving transgenders het gevoel geeft van uitsluiting. De rechten van transgenders zijn in de Surinaamse wetgeving niet gewaarborgd. Zo mogen transgenders niet trouwen met mensen van hetzelfde geslacht. Mogen ze bij wet hun naam en geslacht niet wijzigen op hun identiteitspapieren. Bovendien worden ze openlijk gediscrimineerd onder andere op school en op de arbeidsmarkt. De huidige situatie van onze transgendergemeenschap laat veel te wensen over. Zij willen net als ieder ander burger zich overal vrij uiten en bewegen. Daarnaast is het voor hen belangrijk om hun nieuwe identiteit te plaatsen op alle significante documenten en in gelijke mate als niet-transgenders toegang te hebben tot educatie, werkgelegenheid, gezondheidszorg en alle andere diensten.