Genderoptiek Jrg 13 no 11 februari 2017
Door Henna Guicherit
We hebben woelige weken beleefd aan het onderwijsfront. Toen onderwijsgevenden dagenlang in centrum Paramaribo hun ontevredenheid en ongenoegen kenbaar maakten, had ik daar alle begrip voor. Verbetering van hun positie laat immers, jarenlange onderhandelingen en beloften ten spijt, veel te lang op zich wachten.
Vervrouwelijking
Je hoeft echt geen gender specialist, te zijn om met zekerheid te stellen dat het overgrote deel van de onderwijsgevenden vrouwen zijn. Een eerste blik op de demonstrerende onderwijzers sprak boekdelen. Zij vormden een weerspiegeling van de bijzonder scheve sekse verhoudingen in ons onderwijs. Dit in tegenstelling tot de raadsadviseurs van Staat en de voorzitters c.q. woordvoerders van de vakbonden met een opvallend groot ego en typisch hanengedrag. En dan de in december opgerichte Landelijke Scholieren – en Studentenbond, aangevoerd door alleen maar hanen en een opperhaan die recent alweer in opspraak is omdat er tegen hem aangifte is gedaan vanwege verkrachting. Het is deze zichtbare gender onevenwichtigheid, genderongelijkheid en de afname van de status, waardering en beloning van het onderwijsberoep die vele vragen bij mij oproept.
In de laatste (zevende) editie van de tweejaarlijkse ABS Geselecteerde Genderstatistieken van november 2015 ontbreken helaas de statistieken van onderwijsgevenden naar geslacht, leeftijdscategorie, onderwijsbevoegdheid, schooltype en district. Hopelijk kan het ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur deze data, die zo belangrijk zijn voor onderzoek en beleid, beschikbaar stellen voor publicatie. Dan kan o.a. met cijfers inzicht worden verkregen in de mate waarin het onderwijs op de verschillende niveaus in de afgelopen decennia is vervrouwelijkt. Het is dan aan onderzoekers om een wetenschappelijk verantwoorde analyse te maken over de relatieve achteruitgang in de status en het inkomen van deze beroepsgroep en de factoren die daarbij in meerdere of mindere mate een rol hebben gespeeld. Een vraag die zeker beantwoord moet worden is of deze achteruitgang parallel loopt met de mate van vervrouwelijking. Een vergelijking met de ontwikkeling in vergelijkbare beroepsgroepen mag daarbij niet ontbreken. Dan zal het duidelijk worden of er inderdaad sprake is van discriminatie op bases van sekse. Laten we niet vergeten dat Suriname partij is bij het VN Vrouwenverdrag en dat biologische verschillen er niet toe mogen leiden dat vrouwen achtergesteld en gediscrimineerd worden. Een stakende leerkracht typeerde haar 36 dienstjaren als 36 jaren van strijd. Strijd voor lotsverbetering moet wel resulteren in rechtvaardige arbeidsvoorwaarden. Daartegenover staat dat onderwijsgevenden zich optimaal moeten inspannen om de kwaliteit van het onderwijs te verhogen. De sector onderwijs verdient alle prioriteit. Vooral omdat onderwijs een bijzonder belangrijk instrument is om onze doelstellingen op het gebied van ontwikkeling en (gender)gelijkheid te verwezenlijken. Investering in onderwijs kan immers een hoog maatschappelijk en economisch rendement opleveren maar, dan moet wel aan een aantal voorwaarden worden voldaan.
Onderzoek
Economische crises hebben altijd een negatieve weerslag gehad op ons onderwijs. Dat schoolkinderen met een lege maag de school bezoeken, bus – en boothouders maandenlang niet zijn uitbetaald en leerkrachten zich geroepen voelen het land te verlaten is niets nieuws. In de periode 1980 – 1990 bijvoorbeeld heeft minstens 40% van de leerkrachten in het Voorbereidend Onderwijs Senioren (VOS) het land verlaten. Herhaling moet voorkomen worden. Een bevoegde leerkracht verzuchte onlangs dat zij na zeven jaren studie en nu in het laatste jaar van haar onderwijs carrière, een salaris van SRD 3.000 ontvangt. Dit is gelijk aan USD 400. Hoe ver zit zij van de armoedegrens? Een telefoontje met het Algemeen Bureau voor de Statistiek (ABS) leverde helaas niets op. Het laatste ABS cijfer over de armoedegrens dateert van het tweede kwartaal van 2009. Het Ministerie van Arbeid heeft in 2014 wel een minimumloon vastgesteld welke gefaseerd is uitgevoerd maar deze is nu, gegeven de voortschrijdende inflatie, dringend aan bijstelling toe. Dus over de belangrijkste armoede indicator, het besteedbaar inkomen van een huishouden, zijn er geen betrouwbare data beschikbaar. En dat in een tijd van toenemende inflatie waar burgers noodgedwongen een groter deel van hun inkomen moeten uitgeven aan de vaste lasten (huur, stroom, water, transport).
Ik neem aan dat het onderwijsbeleid er ook op gericht is de scheve seksratio om te buigen en mannen te stimuleren voor een carrière in de onderwijssector. Daarom moet onderzoek ook antwoord geven op de vraag waarom mannen minder zichtbaar zijn en zich minder aangetrokken voelen tot het onderwijs beroep? Komt het omdat lesgeven als vrouwelijk wordt beschouwd? Wordt dit nog versterkt naarmate het aantal vrouwen in deze beroepsgroep toeneemt? Hebben mannen het onderwijs verlaten voor meer uitdagende, nieuwe, beter betaalde banen? De uitkomst van een dergelijk onderzoek kan de bases vormen voor de ontwikkeling van een strategie gericht op het vergroten van de toegang van mannen tot onze onderwijsberoepsopleidingen.
Toen en nu
Toen ik opgroeide was een onderwijzer iemand met aanzien in de samenleving. Hij stond in de districten op één lijn met de geneesheer en de dominee. Toen waren er ook veel meer mannelijke onderwijzers en er was geen sprake van strijd voor herwaardering. Men was in staat een perceel te kopen en een huis te bouwen. Totdat vrouwen het onderwijsaanbod aangrepen in hun drang naar emancipatie. Hoe meer vrouwen in het onderwijs, hoe minder de waardering voor het beroep werd. Althans, het heeft daar veel van. Want beloning en status van dit beroep hebben in de afgelopen decennia ernstig ingeboet. En dat terwijl iedere burger kwalitatief onderwijs moet genieten en daar overigens ook recht op heeft. Willen wij duurzame ontwikkeling en duurzame groei bereiken dan moeten wij ook alle vormen van discriminatie en genderongelijkheid in deze sector aanspreken. Wetenschappelijk onderzoek is nu een absolute vereiste voor de verdere ontwikkeling van het beleid gericht op het bereiken van de gestelde duurzame ontwikkelingsdoelen en het bereiken van (gender)gelijkheid.
Women's Rights Centre Suriname 