Genderoptiek Jrg 12 no 6 september 2015
Door Sheshadhary Raghoedat Panday
Onderzoek geeft aan dat slachtoffers van seksueel geweld in Suriname het beduidend moeilijk vinden om te re-integreren in hun sociale omgeving. Hoe dat precies komt is recentelijk onderzocht in district Nickerie. Dit onderzoek kwam tot een aantal conclusies. Eén is dat vooral de sociale omgeving van een slachtoffer en het stigma van ‘schande’ en ‘ eerverlies’ dat aan seksueel geweld kleeft, een cruciale rol speelt bij de re-integratie van deze slachtoffers.
Seksueel geweld is in eerste instantie geweld dat de integriteit van een slachtoffer schendt. Het betreft hier immers ongewenst seksueel contact, waar dwang steeds aan de orde is, ongeacht de mate van agressie of bedreiging van een dader. Bij seksueel geweld gaat het om schendingen van fundamentele mensenrechten waaronder het recht op veiligheid, non-discriminatie en gezondheid. Daarom wordt dit als een mensenrechtenprobleem beschouwd. Ook vormt seksueel geweld wereldwijd, dus ook in Suriname, een probleem waarbij zowel kinderen, mannen als vrouwen slachtoffer worden van seksueel geweld. Het aantal vrouwelijke slachtoffers ligt over het algemeen hoger.
Uit het onderzoek ‘Seksueel geweld: het slachtofferperspectief’ dat ik verricht heb in het kader van mijn afstuderen aan de Anton de Kom Universiteit, bleek dat 50% van de slachtoffers die mee hebben gedaan aan dit onderzoek, seksueel geweld binnen een partnerrelatie heeft meegemaakt, terwijl 42 % seksueel geweld buiten een partnerrelatie heeft meegemaakt. 8% van de slachtoffers heeft seksueel geweld zowel binnen als buiten een partnerrelatie meegemaakt. De maatschappelijke participatiegraad bij slachtoffers van seksueel geweld is gering. Dit kan op lange termijn negatieve gevolgen hebben voor de ontwikkeling van de maatschappij, omdat er directe en indirecte economische kosten hieraan verbonden zijn zoals verloren werktijd, verloren inkomsten en medische uitgaven en beperkingen van de actieve rol die vrouwen kunnen vervullen in de ontwikkeling van hun gemeenschap. Daarom is het van belang dat deze slachtoffers worden gere-integreerd in hun sociale omgeving. Echter is het zo dat de re-integratie moeilijk gaat bij slachtoffers van seksueel geweld. Waarom dat zo is heb ik onderzocht in district Nickerie onder vrouwelijke slachtoffers van seksueel geweld, in de leeftijdsgroep 25- 44 jaar.
Re-integratie
Voortbouwend op theorieën over de concepten ‘re-integratie’ en ‘seksueel geweld’ werd beweerd dat bij het re-integratieproces het zeer belangrijk is dat slachtoffers een nieuwe zelfidentiteit of zelfbeeld ontwikkelen. Dit houdt in dat de slachtoffers een harmonische persoonlijkheid opbouwen en weer functioneel worden gemaakt om zodoende goed te kunnen participeren in verschillende domeinen van hun sociale omgeving. Het is niet zo dat deze slachtoffers niet functioneel meer waren, maar het blijkt dat door een levensgebeurtenis als seksueel geweld, het voor komt dat slachtoffers meestal getraumatiseerd raken en geen harmonische persoonlijkheid kunnen hebben, waardoor zij minder functioneel worden. Met andere woorden, deze slachtoffers kunnen een negatief zelfbeeld ontwikkelen. Het zelfbeeld is in feite geconstrueerd door ideeën die slachtoffers hebben over hoe zij denken dat anderen, in dit geval hun sociale omgeving, over hun en het verschijnsel seksueel geweld denken. Bij het ontwikkelen van een zelfbeeld speelt de sociale omgeving dus een cruciale rol.
Rol sociale omgeving
Uit mijn onderzoek bleek dat re-integratie binnen de omgeving bij slachtoffers van seksueel geweld moeilijk plaats vindt, omdat de sociale omgeving van de slachtoffers hen weinig stimulans biedt om een nieuw en positief zelfbeeld op te bouwen.
Meer dan 50% van de slachtoffers gaf aan dat zij niet over hun situatie durfden of wilden praten. Dit kwam ten eerste doordat er in de sociale omgeving van de slachtoffers een taboe rust op het verschijnsel ‘seksueel geweld’. De sociale omgeving bestempelt of stigmatiseert deze slachtoffers met factoren zoals schande en eerverlies. Seksueel geweld heeft volgens deze slachtoffers ook te maken met ideeën die ontwikkeld zijn in hun sociale omgeving op basis van gender. Vrouwelijke slachtoffers krijgen namelijk zelf de schuld van het feit dat zij seksueel geweld meemaken. De meeste respondenten van dit onderzoek bouwden hierdoor een negatief zelfbeeld en een minder harmonische persoonlijkheid op, die verschillende psychische aspecten met zich mee draagt. Het hebben van een minderwaardigheidsgevoel, schuldgevoelens en depressie kwamen steeds weer naar voren.
Ten tweede durfden slachtoffers niet over hun situatie te praten, omdat velen die seksueel geweld binnen een partnerrelatie meemaken er niet van bewust waren dat hen seksueel geweld werd aangedaan. Zij zagen gedwongen seks binnen een partnerrelatie als vanzelfsprekend en spraken dan niet over de situatie. Echter bracht dit psychische gevolgen met zich mee waaronder depressie.
Ten derde gaf 43 % van de slachtoffers aan dat zij moeilijk kunnen re-integreren omdat er een tekort is aan hulpverlenende instanties en vooral een tekort is aan hulp die een slachtoffer verlangt. Bij hulp en begeleiding hebben de slachtoffers volgens dit onderzoek niet alleen begeleiding op psychisch gebied nodig, maar ook op het gebied van financiële onafhankelijkheid en huisvesting. Want het blijkt dat 86% van de slachtoffers geen hulp zoekt vanwege hun financiële afhankelijkheid. Daarnaast verlangen slachtoffers ook naar hulp en begeleiding op een gedekte manier, aangezien seksueel geweld een taboe vormt in hun omgeving. Hiermee wordt bedoeld dat slachtoffers anoniem geholpen willen worden en niet op een wijze waarbij hun zaak in de media komt. Kortom verlangen slachtoffers begeleiding van binnen uit waarbij hun vrienden, familie en hun religie erbij betrokken worden.
Wat er dus mogelijk gebeurt, is het volgende. Bij het ontwikkelen van een nieuw en positief zelfbeeld bij de slachtoffers, is het volgens dit onderzoek belangrijk dat de sociale omgeving stimulans biedt om te kunnen re-integreren, waarbij de psychische aspecten die een rol spelen bij de opbouw van een negatief zelfbeeld, wegvallen. Slachtoffers van dit onderzoek gaven aan dat dit helaas ontbreekt in Suriname, omdat hun sociale omgeving zodanig is geconstrueerd dat een ieder uit deze omgeving seksueel geweld bestempeld als een schande en eerverlies. Volgens de slachtoffers van seksueel geweld biedt hun omgeving hen de ruimte niet om de trauma die zij hebben, geheel te verwerken. Ook is er gebrek aan hulp en begeleiding naar behoefte met als gevolg dat re-integratie van deze slachtoffers moeilijk plaatsvindt.
Women's Rights Centre Suriname 