Genderstudies onmisbaar in de strijd voor sociale gelijkheid

Jrg 17 no 12 maart 2021
door Julia Terborg 

Transformatie van historisch gegroeide ongelijke sociale verhoudingen gaat niet van de ene op de andere dag. Het is vaak een langdurig proces met vallen en opstaan. Soms twee stappen vooruit en dan weer vier stappen achteruit. Belangrijk is dat ondanks deze ups en downs, het proces van verandering wordt gedragen, getrokken en voortgezet door groepen die overtuigd zijn van het belang van deze verandering, hoe klein deze groep ook is. Iemand heeft ooit heel passend gesteld: ‘Never doubt that a small group of thoughtful, committed, citizens can change the world’.

Ook voor het Institute for Women, Gender and Development Studies’ (IWGDS), een initiatief van een kleine groep vrouwen, gaat deze stelling absoluut op. Ruim 27 jaar geleden, begon deze groep met brainstorming over hoe wetenschapsbeoefening kan bijdragen aan inzichten gericht op het opheffen van maatschappelijke achterstanden van vooral vrouwen en meisjes. Als resultaat van deze eerste discussies werd in 1993 de Werkgroep ‘Vrouwen & Ontwikkeling’ ingesteld op de Anton de Kom Universiteit (ADEK). Trekkers van het eerste uur waren docenten bij de studierichting Sociologie, die werden ondersteund door vrouwenactivisten buiten de universiteit. Deze ontwikkeling in Suriname stond niet op zich maar vond plaats tegen de achtergrond van de successen van de verhoogde wereldwijde strijd van vrouwen voor meer gelijkheid, inclusief meer inspraak van vrouwen in wetenschap. Het was vooral in de begin jaren’90 dat overheden onder druk werden gezet om op een structurele wijze te werken aan de erkenning, naleving en realisatie van rechten van vrouwen, kinderen en andere marginale groepen. Het is ook in deze periode dat Suriname een aantal belangrijke vrouwenverdragen ratificeerde, zoals het ‘Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against  Women (1993), het Kinderrechtenverdrag (1993) en zich ook committeerde aan de implementatie van het Beijing Platform for Action (1995). Een eerste belangrijke activiteit van de werkgroep was de ontwikkeling van het curriculum voor het vak genderstudies, sinds 1995 een verplicht onderdeel in de opleiding Sociologie, bij de Faculteit Maatschappijwetenschappen. Met de ondersteuning van UNIFEM werd in 1999 gestart met de voorbereiding van de institutionalisering van de werkgroep en in 2006 was het zover dat het ‘Institute for Women, Gender and Development Studies’ werd geproclameerd.

Integratie gender

Dit jaar bestaat het IWGDS vijftien jaar, en is intussen uitgegroeid tot een belangrijk instituut zowel binnen de universiteit als daarbuiten. Dit instituut is net zo belangrijk als de andere wetenschappelijke instituten van ADEK zoals het Medisch Wetenschappelijk Instituut en het Instituut voor Maatschappij Wetenschappelijk Onderzoek. Het IWGDS heeft binnen de universiteit zoveel als mogelijk getracht om door het organiseren van workshops, seminars, en andere activiteiten de discussie over de integratie van een genderperspectief op alle faculteiten en studierichtingen onder zowel docenten als studenten te stimuleren en te faciliteren. Gerichte training van docenten heeft er inderdaad toe geleid dat gender in meerdere opleidingen is geïntegreerd, en dat er ook een duidelijke toename is van afstudeerscripties op Bachelor- en Master of Science niveau die gaan over vraagstukken waar eerder nauwelijks tot geen belangstelling voor was, zoals huiselijk geweld, geweld tegen kinderen, hiv, moedersterfte, tienerzwangerschappen, drop-outs van jongens en vrouwelijk ondernemerschap. In de opzet en ontwikkeling van genderstudies heeft IWGDS ook op regionaal en internationaal niveau kennis en ervaringen uitgewisseld met andere universiteiten. Hoogtepunten zijn de lopende samenwerkingsverbanden met de York University of Canada, de University of the West Indies en de University of Guyana, waarbij onder andere ‘blended courses’ zijn verzorgd voor studenten in Suriname en Guyana. Terwijl het IWGDS in de beginfase vooral gericht was op vrouwenstudies, later genderstudies, is het werkterrein in de afgelopen jaren behoorlijk uitgebreid. 

Versterken partnerschappen

Het IWGDS focust zich niet alleen sec op het integreren van een genderperspectief in onderzoek en onderwijs op ADEK, maar ook op het versterken van partnerschappen met groepen buiten de universiteit en door bewustwording, beleidsontwikkeling, advocacy en capaciteitsversterking bij te dragen aan vergroting van gendergelijkheid. Met technische ondersteuning van de Pan-American Health Organization (PAHO), de United Nations Population Fund (UNFPA) en Women’s Rights Centre (WRC) zijn meerdere projecten uitgevoerd waarbij relevante dienstverleners zoals politie, maatschappelijk werkers, gemeenschapswerkers zijn getraind in de preventie en het terugdringen van huiselijk geweld. Veel aandacht is ook gegaan naar bewustwording en capaciteitsversterking van studenten zodat deze niet alleen binnen de muren van de universiteit bezig zijn met studie, maar ook al vroeg betrokken raken bij het vertalen van kennis naar praktische acties en oplossingen, in het bijzonder voor groepen in een kwetsbare positie. Een mooi voorbeeld is het project ‘Ambassadeurs tegen Huiselijk Geweld’, waarbij 21 getrainde studenten tot ambassadeurs werden benoemd die in buurten, scholen voorlichtings- en bewustwordingsactiviteiten ontplooien.

Vooruitgang en hardnekkige achterstand 

De opmars van vrouwen in wetenschap is niet te stuiten. Anno 2021 is de meerderheid van universiteitsstudenten vrouw, terwijl ook in de traditioneel mannelijke opleidingen o.a. de technische faculteit, en faculteit wis- en natuurkundige wetenschappen vrouwen hun achterstand ruim hebben ingelopen. Er zijn steeds meer vrouwen betrokken bij wetenschappelijk onderzoek, terwijl ze ook het grootste deel uitmaken van de groep van promovendi. Helaas is er ook hardnekkige achterstand, bijv. als het gaat om de benoeming van vrouwen in topfuncties in de samenleving, gelijke beloning of wetenschappers in hoge functies. Op heel ADEK is er maar één vrouwelijke professor.

De overheid heeft zich gecommitteerd aan de duurzame ontwikkelingsdoelen, met gendergelijkheid geïntegreerd in alle 17 doelen. Het IWGDS zal doorgaan met het uitdragen van haar visie en missie, als autonoom wetenschappelijk instituut, dat kritisch de overheid volgt, begeleidt en waar nodig ondersteunt in de uitvoering, in nauwe samenwerking met andere partners. Er is nog heel veel braak terrein met problemen die om dringend onderzoek vragen. Er is nog veel te winnen. We moeten verbeterd inzicht verkrijgen in hoe ongelijkheid in concrete contexten werkt, en welke strategieën noodzakelijk zijn voor transformatie. Het IWGDS is bij uitstek het instituut dat hieraan kan bijdragen.