De Vaders

Genderoptiek Jrg 12 no 11 februari 2016

Carla Bakboord

In de afgelopen twee decennia is de rol van vaders regelmatig bediscussieerd in zowel de wetenschap als in dagelijkse gesprekken. Mij valt het op dat vaders in toenemende mate bereid zijn de dingen te doen die typisch tot de moederrol behoren. Zo zie ik vaders lopen achter de kinderwagen, kinderen hun haren kammen, pap klaarmaken voor de baby en hen voeden. Daarnaast zie ik ze ook gezellige uitstapjes met hun kinderen maken. Zo amuseer ik mij elke zaterdagochtend tijdens mijn ontbijt in Combé Bazaar, met vaders die met hun kinderen bezig zijn. Ze spreken af met hun vrienden en kinderen om gezamenlijk onder het genot van een broodje te praten over allerlei onderwerpen. De kinderen worden goed verzorgd. Pa helpt hen netjes eten. Hij neemt ze op schoot en geeft ze hapjes als blijkt dat ze afgeleid worden, omdat ze met andere kinderen willen spelen. Hij schaamt zich totaal niet om publiekelijk zijn zonen en dochters te omhelzen. Geen stoere acties en geen stoere praatjes. Maar mannen die het klaarblijkelijk heerlijk vinden zichzelf te kunnen zijn in de ‘nieuwe’ vaderrol. Zij kunnen als voorbeeld dienen voor al die mannen die bang zijn dat zij hun mannelijkheid zullen verliezen, wanneer zij zich de typische moederrol ook eigen maken.

Rol vaders in ontwikkeling

De wetenschap houdt zich al geruime tijd bezig met onderzoek naar de verschillende rollen van mannen en vrouwen binnen het gezin. Twintig jaar geleden werd door, in het bijzonder, ontwikkelingspsychologen betwijfeld of vaders wel een belangrijke rol speelden in het vormgeven en ontwikkelen van hun kinderen en voornamelijk hun dochters. De simplistische opvatting was dat vaders een eendimensionale rol hierin vervulden. In vroegere tijden werd de rol van de vader namelijk gezien als de almachtige patriarch, die een enorme macht uitoefende over zijn gezin. Volgens de algemeen heersende opvatting was de vader verantwoordelijk voor het bijbrengen van waarden die ontleend zijn aan de bijbel. Interessant is het hoe de industrialisatie een belangrijke factor bleek te zijn voor verandering van die rol. De vaderrol is toen verschoven naar kostwinning en economisch levensonderhoud van het gezin. Later zien we dat veel mannen niet meer goed voor hun gezin kunnen zorgen. Wetenschappers gaven de toenmalige economische depressie als verklaring hiervoor. Vervolgens karakteriseerden zij de vaders nu als model voor hun zonen. Aan de hand van dit model uitten critici echter hun bezorgdheid over het feit dat veel mannen geen goed voorbeeld waren voor hun zonen. En worden mannen in de twintigste eeuw gestimuleerd zich met hun kinderen bezig te houden. Na de feministische en wetenschappelijke kritiek op mannelijkheid en vrouwelijkheid ontstaat er eind jaren zeventig het nieuwe denkbeeld; de moderne koesterende vader die een actieve rol speelt in het leven van zijn kinderen. Toch blijft het kostwinnerschap de centrale rol vervullen voor vaderschap in diverse groepen van de samenleving.

Ondersteuning en betrokkenheid

Onderzoek van de afgelopen twintig jaar wijst uit dat de rol van vaders van invloed is op de vorming en ontwikkeling van hun kinderen. Ook hun rol als bron van emotionele en concrete steun aan anderen en voornamelijk aan die van de moeder die voor de directe zorg bij kinderen is betrokken, is van invloed. Daar staan heel wat mannen onvoldoende bij stil. Wanneer de vader het gezin emotioneel ondersteunt, zal dit volgens wetenschappers meestal de kwaliteit van de moeder-kindrelatie versterken. Wanneer een vader weinig steunt geeft en er zijn veel conflicten in de relatie heeft dit nadelige gevolgen voor het kind. Ik heb daar al vaker over geschreven hoe conflicten tussen ouders kunnen uitmonden in geweld, en dat kinderen daar vaak de dupe van worden. Maar gelukkig geven veel vaders wel steun. Die ervaring heb ik zelf ook met mijn vader gehad. Het respect dat hij voor mijn moeder had, werd ons ook met de paplepel ingegoten. Zo vond hij het meer dan normaal dat wij deden wat mijn moeder van ons verlangde. Het was voor mij een vanzelfsprekendheid dat ik met heel veel plezier en liefde voor haar deed. En wanneer wij geconfronteerd raakten met minder leuke gebeurtenissen, gaf hij ons de volledige ondersteuning. Een bijzondere man voor wie rechtvaardigheid het hoogste goed was. Ook Rashied Vrede, vader van twee jongens, bemoedigt zijn kinderen en vindt het een leuke bezigheid om samen met hen dingen te doen.“Als mijn jongens op school bijvoorbeeld geplaagd worden door de grotere jongens, vertellen zij mij dat. Ik luister naar ze en pep ze op. Het is voor mij de normaalste zaak van de wereld om als vader betrokken te zijn in het leven van mijn kinderen. Ik hou er juist van om de gangbare dingen met hen samen te doen. De jongens doen ook mee met tafeldekken en eten voorbereiden. We koken samen, maken het huis schoon, wassen de auto, ruimen de tuin op en planten en plukken de groenten. Kinderen zijn een en al liefde. Zij maken een belangrijk en rijk deel uit van mijn leven.” De betrokkenheid van de vader bij huishoudelijk werk is een voorbeeld voor hun kinderen. Het is een gedragsmodel dat zij kunnen navolgen of vermijden. Ook directe interactie speelt een belangrijke rol bij de vorming en ontwikkeling van kinderen. Zo meent Fabian Doorson, vader van een dochter, dat zij het Sranan heel goed beheerst omdat ze het van hem heeft geleerd. “Er zijn veel ouders die onze taal ruw vinden en dat het niet past bij een meisje. Wel, mijn dochter krijgt de opleiding van haar papa. Ondanks wij niet op één adres wonen maak ik ruimte vrij om op de hoogte te zijn van alle ontwikkelingen op school. En wanneer zij weekends bij mij is, hebben wij quality time. Ik heb een heel goede verstandhouding met haar moeder. Onze dochter staat centraal. En ik doe mijn uiterste best alles wat in mijn vermogen is, te doen voor die kleine”