Mensen haten vrouwen

Jrg 16 no 1 april 2019

Door Carla Bakboord

Deze keiharde uitspraak deed professor dr. Eudine Barriteau in 1996 tijdens een conferentie van de Caribbean Association for Feminist Research & Action (CAFRA). We waren toen allen geschokt. Maar haar onderbouwing was correct. De ongelijke verhoudingen tussen mannen en vrouwen waren wereldwijd van dien aard dat zij haar kritisch standpunt daarop baseerde. Op alle gebieden hadden vrouwen een achterstand, onder meer in het onderwijs, besluitvormingsposities, kapitaalbezit, op de arbeidsmarkt en weinig of geen zeggenschap over hun eigen lichaam. Bovendien bleken ook toen al vrouwen regelmatig slachtoffer te zijn van seksueel geweld door hun partner dan wel door een bekende of vreemde.

23 jaar later zijn vrouwen slechts op bepaalde gebieden een klein stapje vooruitgekomen. Maar de positie van vrouwen ten opzichte van mannen is nog steeds niet gelijk en gelijkwaardig. In verhouding tot mannen blijken vrouwen wereldwijd in meerdere mate slachtoffer te zijn van seksueel misbruik en moord door een huidige of ex-partner.

Onderzoek verricht door de Thomson Reuters Foundation laat zien dat India, Afghanistan, Syrië, Somalië, Saoedi – Arabië, Pakistan, de Democratisch Republiek Congo, Yemen en  de Verenigde Staten de tien gevaarlijkste landen zijn voor vrouwen. Zo zijn vrouwen regelmatig slachtoffer van seksueel geweld, seksuele intimidatie, vrouwenhandel, vrouwenmoord door boze familieleden vanwege eerwraak, marteling, huiselijk – en conflict gerelateerd geweld en clitorisbesnijdenis. Daarnaast ervaren zij ook discriminatie op de arbeidsmarkt en hebben zij toestemming nodig van een mannelijke voogd om te kunnen reizen, studeren of trouwen. Het blijkt dat voor het eerst sinds het World Economic Forum (WEF) in 2006 de ongelijkheid tussen man en vrouw is gaan meten, de zogeheten Global Gender Gap groter is geworden. WEF richt zich op de gebieden gezondheid, politieke en economische participatie en opleiding. Dus wereldwijd is de positie van vrouwen ten opzichte van mannen niet rooskleurig. Naast IJsland zijn de landen met de minste ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, Noorwegen en Finland, met Rwanda verassend op de vierde plaats.

Genderrollen omkeren
Hoe komt het dat de helft van de bevolking, vrouwen, stelselmatig slachtoffer is en minderwaardig wordt behandeld? Op dit vraagstuk proberen vrouwenrechtenactivisten al decennialang passende antwoorden te vinden. Ongelijke en ongelijkwaardige genderrollen, taken en verantwoordelijkheden tussen mannen en vrouwen die ons vanaf baby worden aangeleerd, liggen hieraan ten grondslag. En deze opvattingen en gedragingen manifesteren zich in de samenleving op allerlei gebied. Dit was niet altijd zo en niet elke man, vrouw, cultuur of samenleving deelt deze opvatting. Toch merk ik dat de massa denkt dat het zo hoort. Zij zien de onderdrukking van vrouwen niet als discriminatie en als onrechtvaardig. Maar wanneer ik met mannen praat over gendergelijkheid en gendergelijkwaardigheid, zeggen velen, onterecht, dat zij bang zijn dat vrouwenactivisten de rollen willen omdraaien. “Maar dit betekent dan toch dat je die rol van die vrouwen minderwaardig vindt? Anders had je me gezegd dat je zo graag zou willen ruilen”; zeg ik hen dan. En daarmee bevestigen deze mannen dat de positie van vrouwen niet aantrekkelijk is en zij liever in hun bevoorrechte mannelijke genderrol blijven. Het komt velen beter uit om vrouwen in die ondergeschikte positie te houden. Immers, zij zijn goedkope arbeidskrachten en seks – en arbeidsslaven ten dienste van hun partner, familieleden en de samenleving. Zo worden vrouwen op velerlei gebied uitgebuit.  Onderzoek dat ik in Suriname heb verricht onder veertig vrouwen die slachtoffer waren van partnermishandeling liegt er niet om. Suriname mag dan niet genoemd worden in de tien landen die het gevaarlijkst zijn voor vrouwen, onderzoek laat zien dat ook wij hier vrouwen seksueel uitbuiten.  De vrouwen uit mijn onderzoek werden stelselmatig gemarteld en seksueel misbruikt. Dit had miskramen, onvruchtbaarheid, psychische stress en overige lichamelijk en seksuele klachten tot gevolg. Hoe erg moet je een vrouw haten om dit met haar te kunnen doen? Dit is wellicht het gedrag dat wij vertonen naar vijanden.

Vrouw, vijand van de vrouw
Onlangs zei een vrouwelijke politicus dat de vrouw de grootste vijand van de vrouw is. Ik heb dit nu al een paar keer gehoord van vrouwen en vroeg me af of dit nu werkelijk zo is. Er zijn meer mannen dan vrouwen in de gevangenis die zich schuldig hebben gemaakt aan onder meer misdaden tegen mannen en vrouwen. Het zijn in meerdere mate mannen die verantwoordelijk zijn voor alle oorlogen. Het zijn voornamelijk mannen die vrouwen en kinderen seksueel misbruiken. En toch heb ik nog nooit horen zeggen dat mannen de grootste vijand van vrouwen en van mannen zijn. Zij worden niet bekritiseerd om hun manzijn, maar eerder om hun gedrag, handeling of status. Zo worden zij aangesproken op hun gebrek aan educatie, het behartigen van enge partijpolitieke belangen of agressief gedrag.

Maar omdat vrouwen evenals mannen in dezelfde samenleving worden opgevoed en hen is aangeleerd vrouwen als minderwaardig te beschouwen, verwachten vrouwen ook van elkaar dat zij zich als de ondergeschikten nederig opstellen. Wanneer vrouwen zich hier niet aan conformeren, voelen zowel vrouwen als mannen zich direct bedreigd. Immers, zij verwachten en accepteren dit niet van hun vrouwelijke collega’s, wel van hun mannelijke. Zij die stellen dat vrouwen de vijand van vrouwen zijn, zijn in de valkuil gevangenen. Hiermee houden zij samen met mannen de ondergeschikte positie en onderwaardering van vrouwen in stand. Dat wereldwijd mensen daarom vrouwen haten heeft hier alles mee te maken. In Van Dale verwijst haat naar een diepe afkeer tegen iemand of iets. Wanneer ik terugblik naar de eeuwenlange ondergeschikte positie van vrouwen, kan ik niet anders dan stellen dat het erop lijkt dat mensen een diepe afkeer hebben tegen vrouwen. Want er zijn volksstammen die vrouwen geen leven gunnen vrij van alle vormen van geweld. En om naar evenredigheid met mannen te mogen delen in de bronnen en kansen die de samenleving te bieden heeft. Daarom is het goed dat vrouwen beseffen dat die zogenaamde vijandigheid jegens elkaar hun eigen valkuil is. En dat zij daarmee juist de tegenstanders van de gendergelijkheid in de kaart spelen. Vrouwen bewijzen al decennialang gezamenlijk op te kunnen komen voor gelijke rechten en gelijkwaardigheid van vrouwen. Dankzij hun strijd hebben vrouwen, ook in Suriname, op enkele gebieden vooruitgang geboekt.