Huiselijk geweld wakkert crimineel gedrag buitenshuis aan

Jrg 16 no 9 december 2019
door Carla Bakboord

Vanaf 25 november, de Internationale Dag voor de Uitbanning van Geweld Tegen Vrouwen tot en met 10 december, de Internationale Dag van de Mensenrechten, wordt er extra aandacht besteed aan het stoppen van alle vormen van op gender gebaseerd geweld. Op gender gebaseerd geweld verwijst naar seksueel, lichamelijk, geestelijk en financieel geweld gepleegd op grond van iemands gender in zowel de relationele sfeer als buitenshuis. Omdat voornamelijk vrouwen en kinderen slachtoffer zijn van deze vorm van geweld, richten organisaties zich vooral op deze doelgroep. Maar ook geweld tegen transgenders en tegen mensen die zich aangetrokken voelen tot iemand van hetzelfde geslacht vallen onder gender gebaseerd geweld. Op gender gebaseerd geweld dat binnen de relationele sfeer plaatsvindt, is een onderdeel van huiselijk geweld.

Huiselijk geweld verwijst naar geweld gepleegd in de relationele sfeer dat wil zeggen; door een lid van de familie of schoonfamilie, (ex-)partner maar, ook door zij die toezicht hebben over kinderen of behoeftigen. Wij verwachten van onze (schoon)familie en partner liefde, geborgenheid en zorg. Wij hebben vertrouwen in hen. Want wij leren onze kinderen eerder te vertrouwen op onze familie dan op hun vrienden. Alleen jouw familie zal je helpen wanneer je in nood zit. Er zijn talrijke sprookjesverhalen, romans en films die dit gedachtegoed benadrukken. Het wordt ook gepredikt. Dus, wanneer een lid van de familie door een ander lid of partner fysiek mishandeld of verkracht wordt, is de verbijstering daar, laat het diepe wonden achter en is het vertrouwen geschaad. Het is zo tegenstrijdig. Heb je familie lief en diezelfde familie doet jou geweld aan en maakt jou kapot. Je verwacht het niet en begrijpt het ook niet. Omdat het familie betreft.

Macht

Ongelijke en ongelijkwaardige machtsverhoudingen zijn het fundament waarop huiselijk geweld is gestoeld. Mensen die macht en controle over anderen uitoefenen, hebben vaak alle ruimte hun ondergeschikte(n) geweld aan te doen. De ondergeschikte op zijn beurt, is vaak niet in staat dit machtsmisbruik tegen te gaan. Soms is macht onzichtbaar maar wel diepgeworteld in onze cultuur. En worden ongelijkheid en ongelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen via instituten zoals de school, de politiek en religieuze organisaties gereproduceerd. Deze zorgen ervoor dat alles wat ze aanbieden zoals lespakketten, boeken, films en beleidsplannen past binnen het kader van die dominante cultuur die op gender gebaseerd geweld rechtvaardigt en soms zelfs promoot. De #Metoo beweging onder andere heeft dit zichtbaarder gemaakt.

Nu we beseffen dat die ongelijke machtsverhouding de boosdoener is, moeten we werken aan een rechtvaardige verdeling van de macht. Want als dit voortduurt, zal de samenleving alleen maar gewelddadiger worden. Het geweld op straat, in de politiek, het bedrijfsleven, de sport en ook in kerkgenootschappen en geloofsgemeenschappen is een weerspiegeling van huiselijk geweld. Of is huiselijk geweld een weerspiegeling van buitenshuis geweld? Is er een wisselwerking? Immers, velen leren thuis dat het normaal is geweld te gebruiken tegen ondergeschikten.

Crimineel gedrag in de publieke sfeer

Diverse studies laten zien dat er een zeker verband bestaat tussen huiselijk geweld en crimineel gedrag buitenshuis. Hoe meer geweld jongeren thuis ervaren, des te meer gewelddadig crimineel gedrag ze vertonen. Als kinderen ernstig geweld meemaken – zowel direct als indirect- en zij ook geweld plegen, is de kans groot dat zij in de publieke sfeer ook gewelddadig zullen zijn. De politieke arena behoort ook tot de publieke sfeer. Een politica vertelde mij dat zij meerdere malen geïntimideerd werd door mannelijke collega’s en op Facebook. Het weerhoudt veel vrouwen de politieke arena te betreden. Dit gedrag heeft volgens mij alles te maken met het feit dat deze mannen vrouwen als minderwaardig beschouwen en beoordelen. Bovendien vinden zij dat vrouwen als publieksfiguur daar zelf om vragen. Immers, vrouwen behoren thuis voor man en kinderen te zorgen.

Naar ik verneem zijn evenals bij huiselijk geweld manipulatie, seksueel molest en bedreiging naar ondergeschikten (psychisch geweld) schering en inslag in de politieke arena. Klokkenluiders dienen zich uit vrees niet aan. Triest en mensonwaardig dat vrouw noch man niet voor die slachtoffers durft op te komen. En als ze dat wel doen, lopen er velen in het gareel om plegers te beschermen en slachtoffers als daders te bestempelen. Zo wordt telkens geweld tegen vrouwen gerechtvaardigd en wordt de dominante cultuur van genderongelijkheid gereproduceerd. Ik zie huiselijk geweld niet als een op zichzelf staand verschijnsel. Volgens mij bestaat er een onderling verband tussen huiselijk geweld en crimineel gedrag in de publieke sfeer. Dus de hele samenleving kan hier het slachtoffer van worden.

In de criminologie is er toenemende aandacht voor families die gekenmerkt worden door crimineel gedrag in de publieke sfeer van meerdere leden; soms over meerdere generaties. Deze ‘criminele familielies’ zouden meer risico lopen een dader of slachtoffer van huiselijk geweld te worden omdat hun leden vaker gewelddadige en agressieve conflictoplossingsstijlen hanteren. Geweld zou in deze gezinnen mogelijk de ‘norm’ zijn.

Ook anderen lopen een groot risico op dader- en slachtofferschap. De IDB Landelijke Gezondheidsenquête onder vrouwen in Suriname (2018) geeft onder meer aan dat onder de leden van het Volle Evangelie en rooms-katholieken, vrouwenmishandeling in meerdere mate voorkomt. Het is goed na te gaan welke opvattingen ten grondslag liggen aan de rollen en verantwoordelijkheden van mannen, vrouwen en kinderen binnen deze gemeenten. En welke conflictoplossingsstijlen zij hanteren. Bovendien is het belangrijk te onderzoeken of slachtoffers en plegers uit deze kerkgenootschappen zich ook buitenshuis schuldig maken aan geweld tegen vrouwen en kinderen en andere criminele praktijken.

Pleiters

De afgelopen decennia voeren zowel overheid, Ngo’s en internationale organisaties programma’s uit om huiselijk geweld te voorkomen. In Suriname timmeren wij sinds eind jaren 50’, met in de voorhoede André Girjasing, Elfriede Cederboom en Nadia Raveles, aan de weg voor een leven vrij van alle vormen van geweld tegen vrouwen. Deze weg is geplaveid met hobbels en kuilen. We worden regelmatig teruggeworpen. Maar dat weerhoudt ons niet. De groep activisten groeit. Zo zijn er nu meer studenten, religieuze leiders, politiefunctionarissen en andere eerstelijnswerkers die door Women’s Rights Centre zijn getraind in interventie huiselijk geweld. Velen pakken dit geweld nu serieus aan. Universiteitsstudenten zijn nu ambassadeurs tegen huiselijk geweld en leren kinderen op school hoe zij op een gelijkwaardige en respectvolle manier met elkaar moeten omgaan. Zij stellen de diepgewortelde oorzaak van huiselijk geweld aan de kaak. En onlangs hebben zich enthousiaste nieuwe activisten aangemeld, getraind door Stichting Projekta. Meer mensen beseffen nu dat huiselijk geweld onze samenleving ontwricht. En dat wij met ons allen hier tegen strijd moeten leveren. Wij moeten inzien dat het recht op veiligheid en geborgenheid de plicht met zich meebrengt die veiligheid en geborgenheid voor elk van ons te waarborgen.