De Bijbel en huiselijk geweld; het verhaal van Tamar

Jrg 18 no 9 december 2021

Beeld Kerknet.nl

Tekst Ds. Danielle Dokman 

Pastor Evangelisch Lutherse Kerk in Suriname 

Elk mens heeft een veilige plek of ruimte nodig om zich terug te trekken, te rusten, te verfrissen en betekenisvolle relaties op te bouwen. Het gezin zou bij uitstek de eerste plaats moeten zijn, waar wij deze bijzonderheden kunnen doen. Echter, is niet elke huis een ‘thuis’. Door huiselijk geweld kunnen niet alle mensen zeggen dat hun huis een veilige plek is. De Bijbel is er niet stil over. Sommige auteurs van de Bijbel vragen onze aandacht voor de ongerechtigheden, die plaats vonden in hun samenleving, zoals verkrachting. Het verhaal van Tamar in 2 Samuel 13: 1 – 22 is hiervan een voorbeeld. 

Het verhaal begint met Amnon, die zijn walgelijke seksuele begeerte voor Tamar (zijn halfzus), niet tot bevrediging kan brengen en daarvan ziek werd. Het beeld dat van hem, al in vers 2, naar voren komt is dat hij een man zonder zelfbeheersing is. En een mens zonder zelfbeheersing zal altijd prooi zijn van zijn/haar eigen begeerte. 

Hierna geven de schrijvers ons ook toegang tot Amnon zijn directe omgeving. Zijn neefje en vriend: Jonadab, die ook een ‘schrander’ man genoemd wordt, is deel van zijn directe omgeving. Het Hebreeuws woord voor ‘schrander’ refereert naar: geleerd of voorzichtig zijn, maar ook listig of sluw zijn. Wanneer we de tekst lezen, zien we dat Jonadab meer een listige en sluwe man is dan een wijze. Hij merkt op dat iets niet goed is met Amnon en praat met hem erover in vers 4. Ergens is de veronderstelling dat Amnon als koningszoon zijn begeerte niet onder controle hoeft te hebben, maar slechts een manier nodig heeft om het te bevredigen. Daarom probeert Jonadab hem ook niet op andere gedachten te brengen. Hij geeft hem juist een listige manier, om ten koste van Tamar, zijn begeerte te bevredigen.

Bezorgdheid over mannen en jongens 
Hieruit kunnen we leren dat het van eminent belang is om meer aandacht te hebben voor mannen in onze huizen, kerken, scholen en samenleving. Het moet voor ons een actieve bezorgdheid worden wanneer we merken dat er minder mannen en jongens in scholen en kerken zijn. Dit zijn instituten die ons normen en waarden leren en ons ontwikkelingsmogelijkheden bieden om meer zelfbeheersing te hebben en onze begeerten anders in te vullen. Als er daar minder mannen en jongens zijn moeten we ons afvragen: waar ze zijn en als ze op die plekken waar ze zijn, ook hetzelfde leren over zelfbeheersing en hoe God ons als man en vrouw ziet? Want, het gevaarlijkste voor Tamar is een man zonder zelfbeheersing, die een luisterend oor geeft aan de ‘Jonadabs’ in zijn omgeving. We zullen in onze kerken en scholen innovatieve manieren moeten ontwerpen om op een gezonde manier over seks te praten en preventief te werk te gaan, zodat we de Jonadabs in onze gemeenschap een stapje voor zijn. 

Verkrachting 
Uiteindelijk doet Amnon wat Jonadab hem voorstelt en verkracht zijn zus Tamar en stuurde haar weg (2 Sam. 13: 5 – 18). In de verzen hierna krijgen we toegang tot Tamar en haar omgeving. Na zo’n traumatische gebeurtenis gaat ze al jammerend naar haar broer Absalom, die haar eerste opvang is. Zijn reactie maakt haar leed alleen zwaarder, omdat hij begint de overduidelijke vraag te stellen. Een vraag waarop hij het antwoord al kent en in principe zou kunnen helpen voorkomen. Want hoe weet hij te vragen als Amnon haar heeft verkracht? Waarschijnlijk omdat Absalom net als Jonadab had opgemerkt dat Amnon een bepaalde begeerte had voor zijn zus, maar in tegenstelling tot Jonadab niets deed. Hij is de groep van gelovigen die ‘post de facto’ – wanneer het kwaad al geschied is – te werk gaan. Toch is het ergste Tamar het zwijgen op te leggen. In dezelfde adem gebied Absalom haar niets er over te zeggen. Alsof het in de stilte plotseling zou verdwijnen. Maar de pijn en trauma verdwijnt niet in de stilte. Soms wordt het juist daardoor verdubbeld. 

Haar vader, Koning David, heeft de meest nutteloze reactie gegeven, die een man Gods zou kunnen produceren. In vers 21 staat: Toen koning David dit alles hoorde, werd hij zeer toornig. Dat is de totale som van David zijn reactie. Niets voorstellend!! Want wat heeft een slachtoffer aan onze boosheid? Of aan het feit dat wij het erg vinden? David was de enige person die met weinig woorden of slechts een handeling recht kon verschaffen aan Tamar en zijn zoon terecht wijzen zodat hij uit zijn begeerte kon groeien. Maar met al zijn macht doet hij gewoon niets. 

Actie ondernemen
Als kerk en samenleving kunnen wij het niet veroorloven om als koning David en Absalom te reageren. Wij moeten niet alleen curatief te werk gaan door onze Pastorale zorg en counseling, maar ook preventief door deze onderwerpen in onze diensten, Bijbelstudies, jeugd-, vrouwen- en mannengroepen te behandelen. Seks moet uit de taboesfeer gehaald worden; let wel: niet uit het sacrale. Daarnaast moeten we hard werken aan een goede opvang voor slachtoffers van huiselijk geweld, zodat ook zij uit hun trauma kunnen groeien en nieuwe kansen mogen zien om hun huis tot een ‘thuis’ te maken.