Structurele ondervertegenwoordiging van vrouwen in de regionale en lokale bestuursorganen

Jrg 19 no 8 november 2022

Tekst Marina de Bies & Ine Apapoe

Om gendergelijkheid te bereiken in beleids- en besluitvormingsprocessen, beschrijft dit artikel het niveau van participatie van vrouwen in vertegenwoordigende organen voor lokaal bestuur in Suriname vanuit een mensenrechten- en genderperspectief. Uit het onderzoek blijken er opvallende verschillen tussen districten. Vooral de lage participatiegraad van vrouwen in Nickerie springt in het oog. 

In de afgelopen decennia zijn er in Suriname meer vrouwen toegetreden tot de politieke organen. De deelname van vrouwen aan de politiek op regionaal niveau is sinds 1996 gestaag gegroeid. Er is verandering, maar hun positie is nog steeds marginaal. Op het gebied van participatie en vertegenwoordiging boeken vrouwen weinig vooruitgang, ondanks de Surinaamse Grondwet en andere nationale wetgeving gelijke kansen biedt aan mannen en vrouwen om deel te nemen aan de besluitvorming. Nationale gegevens laten zien dat de prestatie van vrouwen ten opzichte van mannen in het onderwijs opvallend hoger is, maar tegelijkertijd zijn er met betrekking tot vrouwen, aanhoudende ongelijkheden. Dit weerspiegelt zich in de ondervertegenwoordiging van vrouwen in politieke besluitvorming van lokale overheden. De structurele ondervertegenwoordiging is op een aantal gebieden problematisch. Het laat zien dat vrouwen nog steeds minder kansen krijgen dan mannen, onder meer als gevolg van ideologische en structurele maatschappelijke barrières. Het betekent dat belangrijke talenten en bronnen onbenut blijven.

Volgens de Global Gender Gap Index 2022 scoort Suriname zeer slecht op het gebied van politieke empowerment met een genderpariteit van 0,25, wat betekent dat vrouwen voor 75 % minder kansen hebben in politieke participatie en besluitvorming in vergelijking met mannen. De participatiegraad van vrouwen in de politieke besluitvorming in lokale besturen is sinds 2005 licht gestegen, maar er zijn aanzienlijke verschillen tussen groepen, regio’s en het type bestuur. Hoewel vrouwen vertegenwoordigd lijken te zijn in lokaal bestuur, zijn ze ondervertegenwoordigd als districtscommissarissen, in het parlement en de ministerraad. Dus ondanks de relatieve toename van het aantal vrouwen op verschillende overheidsniveaus is het algemene beeld echter dat vrouwen niet alleen op nationaal, maar ook op lokaal niveau een marginale rol spelen bij de besluitvorming.

Hoewel het aantal vrouwen als districtscommissarissen is toegenomen in 2022, is er nog steeds een structurele ondervertegenwoordiging van vrouwen in vergelijking met de mannelijke collega’s, ondanks ze worden benoemd door de president. 

Wat betreft de vertegenwoordiging van vrouwen op lokaal niveau is er een lichte stijging van het aantal vrouwen in de ressortraden zichtbaar, van 30,6 procent in 2005 naar 43,4 procent in 2015. Met dit percentage wordt de critical mass van 30 procent vrouwen ruim overschreden. Volgens het United Nations Development Programme (UNDP) is het wereldwijd bekend dat een minimale kritische massa van 30 procent vrouwen in het parlement nodig is om hervormingen op het gebied van vrouwenrechten en gendergelijkheid te bereiken. De aanzienlijke toename van vrouwen in de ressortraden zou onder andere gelegen kunnen zijn aan verandering in traditionele rolpatronen, het toenemende aantal vrouwen dat een hogere opleiding volgt en verschillen in stedelijke en landelijke geografische context. 

Met betrekking tot de districtsraden verschilt de vertegenwoordiging van vrouwen in de districten sterk. Zo heeft Nickerie in 2016-2017 slechts 2 (18 procent) vrouwen in de districtsraad, terwijl Paramaribo 11 (52,3 procent) heeft.

Waarom gendergelijkheid in politieke participatie?

Gelijke deelname van vrouwen en mannen aan politieke besluitvorming is een essentiële voorwaarde voor goed bestuur en effectieve democratie. Een evenredige genderverhouding doet meer recht aan gelijkwaardigheid, democratische principes en verschaft meer legitimiteit aan het democratisch systeem. Waarom gender? Gender kan gezien worden als een politiek fenomeen dat machtsrelaties vormgeeft. Een interessante invalshoek komt van de wetenschappers Hochestenbach & Brons die stellen dat een feministische benadering niet alleen de kennisproductie maar ook de kennisproducenten kritisch moet evalueren voor het blootleggen van machtsstructuren.  Een juiste vertegenwoordiging van vrouwen in de politiek is niet alleen een kwestie van rechtvaardigheid, maar ook noodzakelijk om een diversiteit aan thema’s te agenderen die vrouwen en meisjes aangaan, maar ook mannen en niet- binaire personen. 

Recht tot toegang tot politieke besluitvorming op lokaal, regionaal en nationaal niveau is een fundamenteel mensenrecht. Vrouwen en mannen hebben niet dezelfde behoeften en ervaringen en deze verschillen moeten worden weergegeven in dialogen die leiden tot beleidsvorming en uitvoering. In Suriname maken vrouwen de helft van de bevolking uit en hebben daarom het recht om als zodanig te worden vertegenwoordigd. De ondervertegenwoordiging van vrouwen roept vragen op over de legitimiteit van de ‘democratische’ besluitvorming.  Door de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de ressortraden en districtsraden wordt genderongelijkheid gefaciliteerd en gereproduceerd. Het is belangrijk om ook te onderzoeken hoe ‘gender van de politiek’, ongelijke invloed heeft op mannen en vrouwen. Het gaat dus om een gendered invloed van politieke besluiten.

Dit artikel is gebaseerd op “Women’s participation in Local Governance in Suriname: a review” gepubliceerd in de Guyana Institute of Historical Research Journal.