Die anjoemara zet mij aan het denken over grondenrechten van inheemsen en marrons

Jrg 19 no 5 augustus 2022

Tekst Henna Guicherit

Toen ik onlangs van mijn lieve pleegzoon aan de Boven-Tapanahony een flinke, door hem gevangen, anjoemara cadeau kreeg, was ik verrast. Immers, de anjoemara staat voor mij boven aan de lijst van de lekkerste vissoorten. Echter, deze anjoemara heeft mij aan het denken gezet. Mijn pleegzoon zou namelijk graag meer onderwijs willen genieten en een vak leren, maar dat kan in zijn dorp – en ook in zijn district – niet. Aan het volgen van vervolgonderwijs in de stad hangt een prijskaartje dat voor jongeren in het binnenland onbetaalbaar is. Dus leeft hij, zoals zijn voorvaders dat al eeuwen hebben gedaan, van de jacht en visvangst. Hij is voor zijn bestaan afhankelijk van de natuur. 

Velen van ons staan er niet bij stil dat er duizenden inheemse en marron zusters en broeders in het binnenland op traditionele wijze in hun levensonderhoud (moeten) voorzien. Dat hun collectieve (geen individueel) eigendomsrecht op hun eeuwenoude woon- en leefgebieden niet wordt gerespecteerd en daarom tot heden niet wettig erkend met alle gevolgen van dien. 

Centraal in hun bestaan is de afhankelijkheid van hun natuurlijke omgeving; van de gesteldheid van de gronden die zij al eeuwen bewonen en bewerken, van de kwaliteit van het

rivier – en kreekwater en van de spontane opbrengst van de natuur. Daarom is het van bijzonder belang dat zij voor hun levensonderhoud vrijelijk en ongestoord toegang tot hun leefgebieden moeten hebben en dat deze niet door hebzuchtige derden onrechtmatig en onverantwoord worden bezet en geëxploiteerd. 

Maar wat zien wij de afgelopen decennia gebeuren? De bronnen van hun traditionele middelen van bestaan worden door derden, al dan niet met door de overheid verstrekte concessies voor houtkap, goudmijnbouw, zandafgraving etcetera – maar veelal illegaal – geëxploiteerd op een wijze die hun leefmilieu verstoort en verontreinigt. De grondenrechten van inheemsen en marrons worden, zowel door opeenvolgende regeringen als hebzuchtige exploitanten, veronachtzaamt. Onder het toeziend oog van regeringen worden in de Grondwet verankerde rechten door de binnenlandbewoners al niet ten volle beleefd, zoals het recht op onderwijs. Als dan ook nog hun leefmilieu ernstig in gevaar wordt gebracht dan heeft dat een enorme negatieve impact 

op hun eigen voedselvoorziening, voedselzekerheid en voedselveiligheid casu quo op hun gezondheid. De traditionele leefwijzen van de inheemse en tribale volken maken deel uit van hun unieke cultuur en identiteit en dragen bij aan onze veel geprezen en bezongen bromkidyari waarin iedere bloem evenveel liefde, rechten en bescherming zou moeten ontvangen van de staat.

Kwik

De productieactiviteiten in de kleinschalige ambachtelijke goudwinning en die met skalians goud mijnen op de bodem van onze wateren, zorgen voor een ongekende vernietiging van het leefmilieu van leefgemeenschappen aan bijvoorbeeld de Lawa – en de Marowijne rivier en de Sarakreek. De bewoners van het binnenland zijn niet aangesloten bij de Surinaamsche Waterleidingmaatschappij (SWM). Voor hun drinkwater, om te koken, vaat en kleren te wassen zijn zij afhankelijk van het rivier – en kreekwater. Wat moeten ze drinken als hun rivieren en kreken zijn vervuild en verontreinigd? Voor hun eiwitvoorziening zijn zij grotendeels afhankelijk van vis uit de rivieren. Wat te doen als die rivieren door kwik zijn verontreinigd? Die heerlijke anjoemara is een roofvis die in door kwik vervuilde wateren de meeste kwik bevat omdat ze andere zoetwatervissen eet die kwik bevatten.

Al sinds jaar en dag tonen wetenschappers met de resultaten van hun wetenschappelijk onderzoek aan dat er voor binnenlandbewoners in gebieden waar er met behulp van kwik aan goudwinning wordt gedaan, de kwikvervuiling desastreuse gevolgen heeft voor hun gezondheid. 

Anisma Gokoel, die recent is gepromoveerd aan de Anton de Kom Universiteit van Suriname, heeft hoge kwikwaarde bij zwangere vrouwen aangetroffen. Kwik is niet alleen schadelijk voor de zwangere, maar ook voor de hersenontwikkeling van de baby’s die kans lopen te vroeg te worden geboren. Uit Gokoel’s onderzoek blijkt dat de binnenlandbewoners een verhoogd risico hebben op een hogere kwikwaarde in vergelijking met zij die elders wonen. Het is nu zaak dat al die concessionarissen die op onverantwoorde wijze onze natuurlijke hulpbronnen exploiteren zichtbaar worden gemaakt en niet langer worden beschermd. 

Lobby

Dat de collectieve rechten van inheemsen en marrons op hun voorouderlijke grondgebieden en hun culturele identiteit nog steeds niet erkend worden is op zijn zachtst gezegd schandalig. Suriname is het enige land op het Zuid-Amerikaanse continent dat geen wetgeving heeft op het gebied van de collectieve rechten van inheemse en tribale volken; drie internationale vonnissen ten spijt.

Terwijl sommige van de concessie bonzen met hun machtige friends and family schatrijk worden, gaat dat wel ten koste van ons milieu en ergo ten koste van de voedselzekerheid, voedselveiligheid en gezondheid van die vele dorpsgemeenschappen in het binnenland. 

Een pleidooi voor de aanname van de Wet Collectieve Rechten Inheemse Volken en Tribale Volken is hier op zijn plaats. Immers de collectieve rechten van de inheemse – en tribale volken zijn niet in de Grondwet, noch in het Surinaams rechtssysteem, noch in de rechtspraktijk opgenomen en derhalve niet erkend. Aanname van deze raamwet moet rechtszekerheid en rechtsbescherming bieden en naleving van de mensenrechten.