Gender, Ongelijkheid en hiv: Kijkt onze samenleving door de juiste lens?

Jrg 18 no 3 juni 2021
 

door Tania Kambel – Codrington en Lucien D. Govaard

beeld Africanarguments.org

Suriname is al geruime tijd in de greep van de coronapandemie; we maken een derde golf mee die razendsnel om zich heen grijpt en waarvan we als samenleving op meer dan één manier negatieve effecten ervaren. Wat bekend is van deze pandemie, is dat het onze neuzen voortdurend op de feiten drukt: Niet alleen brengt de pandemie zelf grote gezondheids-, economische en sociale problemen met zich mee, maar ook de zwakten en bestaande ongelijkheden in onze systemen worden tegelijk blootgelegd en verergerd. Om deze situatie te overbruggen, moeten we gezamenlijk en onvermoeibaar bijdragen! We zijn ons hiervan bewust, maar het is vaak makkelijker gezegd dan gedaan.

We kunnen veel leren uit onze ervaring met de hiv-pandemie om het Covid-19 probleem met bewijsmateriaal, gecoördineerd en multi-sectoraal aan te pakken En hoezeer dit onderwerp op de achtergrond is gedrukt door Covid-19, zijn en blijven hiv en aids onderwerpen die van invloed zijn op vele levens. Vooral op die van kwetsbare groepen, waaronder vrouwen en meisjes. Na bijkans veertig jaar sinds de eerste gevallen van aids werden gerapporteerd en ongeveer 25 jaar dat het VN-programma voor hiv/aids (UNAIDS) werd opgericht, hebben we veel kennis, best practices en een concrete roadmap naar het einde van de hiv-pandemie. Ondanks dit alles, hebben we onze doelen nog niet bereikt en gaat het werk onvermoeid door. We staan nu aan de vooravond van een hernieuwde wereldwijde politieke verklaring die aanduidt dat er meer dan 75 miljoen mensen met hiv zijn geïnfecteerd en dat er meer dan 32 miljoen aan aids gerelateerde sterfgevallen zijn geregistreerd. Er wordt bezorgdheid geuit over het feit dat de internationale gemeenschap gefaald heeft in haar inzet om deze pandemie te bestrijden, ondanks de beschikbaarheid van kennis en instrumenten om dergelijke gebeurtenissen te voorkomen. De vraag is: “Waarom?”

Dezelfde fouten
Een mogelijk antwoord is: We maken steeds dezelfde fouten, mogelijk tegen beter weten in. Een recent voorbeeld hiervan is dat in mei van dit jaar via diverse mediakanalen gepubliceerd is over een rechtszaak waarin een verzoek werd gedaan tot algehele afwijzing van een aanklacht wegens het seksueel misbruiken van een minderjarig meisje. Dit verzoek was gebaseerd op een vermeende mismatch in de hiv-status van het slachtoffer en de verdachte. Er werd gespeculeerd over het seksueel gedrag van de minderjarige op basis van een aangenomen hiv-positieve status. 

Weer eens is de gevoeligheid van dit onderwerp in onze samenleving aangetoond. De manier waarop deze kwestie is besproken in publieke fora, bevestigt dat nog altijd onjuiste verbanden worden gemaakt met het karakter van zo een minderjarig meisje en haar persoonlijke waarden en normen. Men oordeelt haar als schuldig, onwaardig en losbandig. Dit is te betreuren, want vier decennia van initiatieven op het gebied van onderwijs en hiv-stigma vermindering schijnen toch onvoldoende om bij de doorsnee burger de nodige mindshift teweeg te brengen. Het is raadzaam om te reflecteren op de boodschap die wij als samenleving overbrengen naar vrouwen en meisjes die het slachtoffer (kunnen) zijn van seksueel geweld en in het bijzonder naar zij die leven met hiv. We zouden onszelf serieus de volgende vragen moeten stellen:

Waarom koppelen wij – misschien zonder te beseffen – waarden, normen en een reeks van negatieve denkbeelden over menselijk gedrag, volgens zogeheten morele normen, aan een hiv-positieve status?

Zouden we moeten concluderen dat de publieke opvattingen de wetenschappelijke feiten in deze overtroeven?

Het hebben van antistoffen tegen hiv in het lichaam, dus hiv-positief zijn, betekent nimmer dat de persoon in kwestie fouten heeft gemaakt, rechteloos geworden is, een gevaar vormt of afgeschreven dient te worden. Dit is keer op keer bewezen. Toch zijn deze steeds de sentimenten die worden gewekt en gevoed, voornamelijk wanneer het om vrouwen gaat. De heersende opvatting in onze samenleving over seks en seksualiteit moet in lijn worden gebracht met het gegeven dat deze horen bij het leven, volkomen natuurlijk zijn en dat het positief is om dit te uiten en te beleven op een gezonde manier. Waar nu aan gewerkt moet worden is een samenleving die aan ieder individu de ruimte geeft om hun gender en seksualiteit te ontdekken en te beleven zonder verwijt en veroordeling. Schaamte, angst, ontkenning, zelfhaat en geheimzinnigheid vormen beperkingen voor onze mentale gezondheid. Ze dragen bij aan een laag zelfbeeld wat de mate waarin wij hulp vragen, beïnvloedt. 

Verandering

Ofschoon we goede resultaten behalen op het gebied van het “behandelen van hiv”, laat het “omgaan met hiv” veel te wensen over. In zekere zin laat dit zien dat we niet echt betrokken zijn, ook al is daar de noodzaak voor. Uiteraard, tenzij het ons direct treft. In dat geval is het de hoop dat men de negativiteit niet op zichzelf projecteert, maar dat is helaas ook niet uitgesloten. Daarnaast gaat vaker aan ons voorbij dat er ook kinderen geboren worden met hiv en daardoor opgroeien met een stigma. Een hiv-status is volgens velen zelf gezocht. Geldt dat dan ook voor andere infecties? Worden mensen die met het Corona-virus zijn besmet ook gestigmatiseerd? Uiterst belangrijk is het om de omgevingsfactoren die ons welzijn beïnvloeden en bepalen in overweging te nemen en gepaste acties te ondernemen. Er zijn voorbeelden van interventies die, aangepast aan onze multiculturele samenleving, kunnen worden toegepast. 

De Global AIDS Strategy 2021-2026 richt zich op het beëindigen van aids door aandacht te vestigen op bestaande ongelijkheden, waaronder genderongelijkheid. Het besef van een gedeelde verantwoordelijkheid ​​in het creëren van een ondersteunende omgeving voor vrouwen en meisjes in al hun diversiteit waarin hun mensenrechten worden erkend en gewaarborgd, is heel belangrijk. Het is hoog tijd om de lens die we als samenleving op hebben ter discussie te stellen; de tijd voor verandering is nu!