Genderoptiek Jrg 13 no 8 november 2016
door Henna Guicherit
Tien jaar geleden trad in ons buurland Brasil een wet bestrijding huiselijk geweld in werking; de Wet Maria da Penha. Maria is jarenlang het slachtoffer geweest van grof huiselijk geweld. Zij hield er een dwarslaesie aan over. Toen haar man haar bijna vermoord had was er in heel Brasil niet één politiebureau waar men ook maar enig inzicht had in het verschijnsel geweld tegen vrouwen. Met het begrip huiselijk geweld was men niet bekend. Alles wat zij te horen kreeg als ze aangifte deed was, ‘u heeft gewoon een slechte man’. Het geweld Maria aangedaan door haar man wenste zij niemand toe. En aan de straffeloosheid van daders moest beslist een einde komen. In haar rolstoel bond zij succesvol de strijd aan tegen huiselijk geweld en de afwezigheid van wetgeving op dit stuk. Maria staat nu in heel Brasil bekend als die vrouwenrechten activist die er voor gezorgd heeft dat er nu een wet bestrijding huiselijk geweld in werking is. Eén die naar haar genoemd is; Lei Maria da Penha – Lei nº 11.340, de 7 de agosto de 2006.
Onbeschrijflijk
Toen Maria veertig jaar geleden in Sao Paolo biofarmacie studeerde, kwam ze Marcos Vivero, een onderwijzer uit Colombia, tegen. Hij was heel aardig en behulpzaam en in 1976 trouwden zij. Nadat zij was afgestudeerd verhuisden ze naar Fortaleza waar zij vandaan kwam. Toen Marcos eenmaal de Braziliaanse nationaliteit had verkregen begon de ellende. Hij werd gewelddadig. Mishandelde haar en de kinderen op een vreselijke manier. Maria voelde zich al gauw onveilig in haar huwelijk. Naarmate het geweld toenam voelde zij zich gevangen, geïsoleerd en alleen. Over het geweld haar en de kinderen stelselmatig aangedaan sprak zij niet. Ook niet met haar familie want ze wist dat zij haar zouden adviseren om echtscheiding aan te vragen. Het geweld bereikte op een dramatische avond in mei 1983 zijn climax toen Marcos, in een poging haar te vermoorden, een schot op haar afvuurde toen ze sliep. Ze hoorde de knal, probeerde te bewegen, maar kon niet. En toen schoot het haar te binnen, ‘Marcos heeft me vermoord’. Haar buren die arts zijn vonden haar in een erbarmelijke toestand en hevig bloedend op bed. Het matras was doorweekt. De kogel zat vast in haar wervelkolom.
Marcos hing de politie een heel onwaarschijnlijk verhaal op. Dat hij s’ nachts wakker werd en vier vreemden in zijn huis aantrof. Na een gevecht hebben ze hem vastgebonden en op Maria geschoten. De politie geloofde hem en Maria’s relaas over het gebeurde kwam niet aan bod. Zij werd met spoed naar het ziekenhuis gebracht. Niemand werd gearresteerd. En Marcos voelde zich gesterkt het geweld tegen zijn weerloze vrouw voort te zetten. Huiselijk geweld komt in de hele wereld voor, zo ook in Brasil. Maar slachtoffers deden hiervan slechts zelden aangifte bij de politie. Er waren begin ’80er jaren voor dit soort gevallen geen huiselijk geweld units bij de politie. Dankzij lobby werk van – en druk uitgeoefend door vrouwenorganisaties werd de grondwet van Brasil uiteindelijk gewijzigd. Gelijkheid van vrouwelijke slachtoffers werd bij wet gegarandeerd. Maar de politie ontbrak het aan specifieke bevoegdheden om op te treden. Zo waren er geen beschermingsbevelen (gebods- en verbodsbepalingen) zoals wij dat sinds de aanname van onze Wet Bestrijding Huiselijk Geweld in 2009 kennen. Na vier maanden hospitalisatie kwam Maria, verlamd vanaf haar middel, weer thuis. Het politieonderzoek had nog geen duidelijkheid gebracht. Dit bracht haar aan het twijfelen. Misschien is Marcos toch niet de dader. Eenmaal thuis begon het geweld weer. Op weg naar huis had Marcos haar al voorgehouden dat hij geen bezoek wilde. Buren, vrienden, of familie konden alleen komen als hij daartoe toestemming gaf. ‘Ik was onder een soort huisarrest. Als mijn familie belde had ik allerlei smoesjes om ze te weerhouden mij te bezoeken. En ook om gehoorzaam te zijn aan zijn bevel.’ Maar Maria zat niet bij de pakken neer. Zonder medeweten van Marcos begon ze een uitweg te zoeken. Ze probeerde met een gerechtelijk bevel de voogdij over haar kinderen te krijgen zodat zij met hen kon vluchten. Voordat het zover was heeft Marcos nog een keer geprobeerd haar te vermoorden. Ditmaal door te knoeien met de elektrische douche in de hoop dat zij zou worden geëlektrocuteerd. Maria overleefde wonderbaarlijk en verliet hem voor goed.
Overwinning
Maar daarmee was de kous niet af. Zij voerde vervolgens negentien en een half jaar strijd om hem veroordeeld en in de gevangenis te krijgen. Twee keer werd hij schuldig bevonden en twee keer verliet hij het gerechtshof vanwege beroep. In 20012 werd Marcos eindelijk veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf maar kwam, hoe bestaat het, na een jaar weer vrij. Maar Maria zette haar strijd voor wetgeving voort en legde haar zaak zelfs voor bij de Organisatie van Amerikaanse Staten. In augustus 2006 was het eindelijk zover. President Luiz Inacio Lula da Silva tekende de Lei Maria da Penha. Deze wet werd op 22 september van dat jaar van kracht. Een historisch feit want voor het eerst in de eeuwenoude geschiedenis van Brasil dat de wet verschillende vormen van geweld tegen vrouwen erkent. Zo is de strafmaat voor overtreders verhoogd, zijn er speciale huiselijk geweld rechtbanken en de wet verplichte de overheid om 24 uurs shelters op te zetten voor mishandelde vrouwen. De Lei Maria da Penha is door de Verenigde Naties aangemerkt als een mijlpaal op het gebied van huiselijk geweld wetgeving. Dankzij Maria da Penha, die nu 71 jaar oud is, maar nog steeds onvermoeid door het land reist en campagne voert voor de erkenning van vrouwenrechten. De wet die haar naam draagt beschouwt zij als een grote overwinning maar het was slechts een eerste stap. En zo zien wij van WRC dat ook voor wat betreft onze Wet Bestrijding Huiselijk Geweld.
Geraadpleegd: Pablo Uchoa, BBC Brasil
Women's Rights Centre Suriname 