Jongens, meisjes en onderwijs

Jrg 14 no 9 december 2017
Door Maggie Schmeitz

Van tijd tot tijd slaat er iemand alarm over het feit dat jongens minder goed presteren in het onderwijs dan meisjes. De cijfers laten zien dat er in het kleuteronderwijs iets meer jongens [50-51 procent] dan meisjes zijn. Op de lagere school stijgt het percentage jongens [52 procent] zelfs nog ietsje vergeleken met meisjes. Op de Mulo daalt het percentage jongens dan ineens fors naar 42 procent. Die missende 10 procent jongens vinden we voor een groot gedeelte terug in de technische hoek: op de lts/ets (tegenwoordig Lager Beroeps Onderwijs) is 89-90 procent van de leerlingen van het mannelijk geslacht.

Teveel vrouwen
De trend van doorstuderende meisjes en afhakende jongens in hoger onderwijs is niet alleen zichtbaar in Suriname. De meningen over de oorzaak van deze trend lopen uiteen.
Een veelgehoorde kreet: Er zijn te veel vrouwen in het onderwijs. De jongens hebben geen rolmodellen. In Nederland voerden ze er zelfs een campagne over: Laat jij jouw jongen wel genoeg jongen zijn? Jongens barsten van de impulsieve energie, was de boodschap. En dat komt door alle testosteron in hun lijf. Dus die hebben een hele andere aanpak nodig. Die de juf ze niet kan geven.

Dr. Tavecchio, hoogleraar Pedagogiek, waarschuwde voor het gebrek aan waardering voor ‘typisch jongensgedrag’: “Steeds negatieve reacties krijgen op je gedrag (zit stil, hou op, doe niet) is heel ongunstig voor je zelfvertrouwen. En het lokt ook negatief gedrag uit omdat we steeds reageren op het gedrag dat ons stoort.”
Dus ik werd eerst heel boos dat we anno 2017 nog steeds niet snappen dat veel verschillen tussen jongens en meisjes meer met opvoeding dan met testosteron te maken hebben. Maar ik herkende het verhaal van Dr. Tavecchio wel uit de praktijk. Zelfs als het een jongetje is gelukt om 15 minuten he-le-maal stil te zitten – en hij daarna toch weer even op móet springen om te kijken waar die brandweerwagen met loeiende sirene naar toe rijdt- reageren we direct op de overtreding: “Lorenzo je bent alweeeeeer uit je stoel!” Dus het jongetje denkt: wat maakt het uit hoe goed ik mijn best doe om stil te zitten, ik krijg die ‘bok’ toch…zie daar: het uitlokken van vervolg storend gedrag!

Ik herkende het verhaal van Dr. Tavecchio uit trainingen voor leerkrachten in activerende didaktiek; en ik herkende het uit mijn eigen ervaring als dramadocent waar ik kinderen tijdens mijn uitleg van de volgende oefening regelmatig uit de gordijnen moet plukken. Het grappige is: in die trainingen ging het altijd gewoon om drukke kinderen; niet persé om jongens. En in mijn dramaklas moet ik verschillende drukke kinderen uit de gordijnen plukken; absoluut niet alleen jongens. Ik besloot daarom om de hele testosterondiscussie even aan de kant te schuiven en te kijken naar de feiten: dat je in elke klas rustige en drukke kinderen hebt en dat we met drukke kinderen blijkbaar meer moeite hebben. Aha!

Ik luisterde vervolgens naar een andere gedragsdeskundige die benadrukte dat er niet genoeg wordt bewogen in het onderwijs. Helaas zeer herkenbaar. Een andere deskundige benadrukte dat ouders van nu onvoldoende tijd en aandacht hebben voor hun kinderen; Opnieuw, zeer herkenbaar. De tablet en/of smartphone hebben de functie van de televisie als oppas overgenomen. Buitenspelen bestaat bijna niet meer. Dus al die opgekropte energie moet op school eruit. En daar zit hem het probleem. Ons onderwijssysteem is gebaseerd op stilzitten, luisteren en passief wezen. Paulo Freire, de wereldberoemde pedagoog en filosoof uit ons buurland Brazilië, schreef al in 1970 over de pedagogie van de onderdrukten. Hij maakte het onderscheid tussen onderwijs dat onderdrukt, en onderwijs dat bevrijdt. Onderwijs dat onderdrukt beschouwt leerlingen als holle vaten die gevuld moeten worden. Degenen die zich het gewilligst vol laten stoppen met de voorgeschreven kennis en het braafst doen wat hun wordt gezegd, zijn de beste leerlingen. Degenen die het best uit het hoofd kunnen leren en bij de repetitie kunnen herhalen, scoren het hoogst en mogen door naar hoger onderwijs; waar ze nog meer uit hun hoofd mogen leren en nog meer repetities mogen maken.

Onderwijs dat bevrijdt, beschouwt leerlingen als jonge mensen die hun leefwereld, hun ervaringen en al hun potentieel meebrengen in het klaslokaal. Het beschouwt leerlingen als jonge mensen die moeten ontdekken wat ze leuk vinden en waar ze goed in zijn of kunnen worden; die problemen moeten leren oplossen, zelfstandig moeten leren denken, vaardigheden oefenen zoals kritische vragen stellen, argumenteren en onderzoeken. Het beschouwt ieder kind als uniek individu met een eigen bijdrage.

Ik geloof in jou
In Suriname hebben we verschillende pogingen gedaan tot onderwijsvernieuwing, waarvan “ik geloof in jou” (launch 2009) misschien wel de grootst opgezette was. Dit programma plaatste de leer-kracht van het kind (de kracht om te leren) centraal. Het stimuleerde de leerkracht om tegemoet te komen aan de verschillende intelligenties van kinderen: de ene is woordslim, de ander beeldslim, de ander muziekslim, mensenslim of zelfslim….dat wil zeggen dat het ene kind graag leert door lezen, de ander door plaatjes; de ander door rijtjes op rijm of op ritme; dingen samen doen of juist lekker alleen. Maar verandering is moeilijk. Zonder adequate ondersteuning vallen onderwijsteams terug in de manier waarop ze het altijd gedaan hebben. Dus daar ligt onze uitdaging.
Het verschil tussen jongens en meisjes, naar mijn bescheiden mening? We hebben meisjes veel beter gedrild in binnenblijven, netjes zitten, luisteren en doen wat je gezegd wordt dan jongens. Dus het is geen wonder dat zij het in het onderwijs langer volhouden. We hebben altijd al enorme aantallen kinderen verloren uit het onderwijsproces; we zijn al lang tevreden met een slagingspercentage van tussen de 45 en 55 procent. Er is genoeg reden tot alarm ja. Over onderwijs dat onze kinderen anno 2017 nog steeds onderdrukt.

Geraadpleegd ABS geselecteerde genderstatistieken schooljaren 2011/2012 t/m 2013/2014