Vermindering moedersterfte een absolute noodzaak

Jrg 14 no 8 november 2017
Door Henna Guicherit

De afgelopen jaren ben ik met een zekere regelmaat en toenemende bezorgdheid geconfronteerd met data over het hoog aantal vrouwen dat bij zwangerschap en bevalling komt te overlijden; maternale sterfte. In 2014 stierven elke dag wereldwijd ongeveer achthonderd vrouwen door oorzaken die gerelateerd zijn aan zwangerschap of die optreden tijdens de bevalling. Dat zijn 287.000 vrouwen waarvan 99 procent net als wij in een ontwikkelingsland woont. Achthonderd vrouwen per dag komt neer op ongeveer 33 vrouwen per uur. Ongeveer elke twee minuten sterft er in de wereld dus één vrouw aan de gevolgen van haar zwangerschap of bevalling. Dit hoge mondiale moedersterftecijfer en ook ons nationale sterftecijfer op dit gebied, zijn bijzonder schrijnend en verdienen alle aandacht en prioriteit van beleidsmakers. Als alle betrokkenen zich tot het uiterste inspannen, moeten wij in staat zijn om op middellang termijn de maternale sterfte te verminderen en heel veel verdriet en ellende te besparen. Weet wel dat vrouwen het recht hebben op toegang tot behoorlijke voorzieningen voor gezondheidszorg die hen in staat stellen hun zwangerschap en bevalling veilig te doorstaan!

Maternale sterfte, verloskundige dood, of moedersterfte zijn termen die allemaal verwijzen naar de dood van een vrouw tijdens haar zwangerschap. Dit omvat overlijden tijdens de bevalling of kort na de bevalling. Sterfgevallen als gevolg van de beëindiging van een zwangerschap of een dodelijk ongeval binnen 42 dagen na het beëindigen van een zwangerschap zijn ook opgenomen in deze definitie.
Ons land heeft vergeleken met de Latijns Amerikaanse landen en het Caribisch gebied, die een vergelijkbare of lagere inkomsten economie hebben, een hoge maternale sterfte ratio (MMR). De Maternal Mortality Estimation Inter-Agency Group van de VN rapporteerde dat Suriname één van de weinige landen was die een toename in maternale sterfte had.

In 2015 overleden vijftien moeders ten gevolge van complicaties van de zwangerschap of bevalling. In 1990 waren dat veertien en in 2000 zelfs 27. (Zie de tabel naar jaar en aantal overleden moeders.) En dan te weten dat er sprake is van onderrapportage.

Bron: WHO

Volgens schattingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) behoorde Suriname in 2015 met een maternale sterfte samen met Haïti, Guyana en Bolivia tot de vier landen in de regio die het slechtst presteren. Dit gegeven schreeuwt om een verklaring en een acute strategie gericht op betere prestatie. Juist nu het gebrek aan financiën voor de sector gezondheid de kwaliteit van de gezondheidszorg dreigt aan te tasten, moet hier extra aandacht voor gevraagd worden. Het gevaar dreigt anders dat onnodig meer moeders sterven. Staan de overwegend mannelijke regeerders wel stil bij het feit dat alleen vrouwen het ongeboren kind dragen en bevallen? Zou er extra aandacht en budget worden besteed aan de reproductieve gezondheidszorg als mannen deze biologische rol vervulden en veel mannen stierven als gevolg van hun zwangerschap en bevalling?

 Oorzaken
In de meeste gevallen sterven (aanstaande) moeders aan complicaties die tijdens de zwangerschap optreden. In sommige gevallen gaat het om complicaties die mogelijk al vóór de zwangerschap aanwezig waren, maar tijdens de zwangerschap verergerden. Van alle complicaties gaat het in bijna driekwart van de sterftegevallen om de volgende zaken: ernstige bloedingen, infecties, hoge bloeddruk, zwangerschapsvergiftiging, complicaties tijdens de bevalling en onveilige abortus.
Uit onderzoek van het ministerie van Volksgezondheid in 2011 blijkt dat de meest voorkomende oorzaken van moedersterfte in ons land zijn:

• Aandoeningen van hoge bloeddruk en een combinatie van te hoge bloeddruk en eiwitverlies via de urine; in de volksmond ook wel zwangerschapsvergiftiging genoemd (20 procent);
• Complicaties tijdens het proces van de bevalling namelijk vaginaal bloedverlies na de geboorte (16 procent);
• Abortus (12 procent);
• Complicaties gerelateerd tot de bevalling namelijk placenta loslating (7 procent); en
• Complicaties gerelateerd aan de kraamperiode namelijk trombose (7 procent).

Maternale sterfte in Suriname wordt hoofdzakelijk vastgesteld door het verzamelen van de overlijdensakten en zelden op bases van informatie in de ziekenhuizen. Er is geen onafhankelijk surveillance systeem dat toezicht houdt en is aangepast om sterven bij vrouwen in de reproductieve leeftijd te onderzoeken. Kennisgeving van de dood is bij wet verplicht. Maar de begrafenis kan, als er een doodsverklaring van een arts wordt overlegd, plaatsvinden zonder een officiële overlijdensakte. De overlijdensakte wordt achteraf ingevuld en vaak met enige vertraging ontvangen. Daarnaast heeft de overlijdensakte geen aankruisvakje voor zwangerschap.

SDG 5
Uit onderzoek van vijf wetenschappers naar gevallen van moedersterfte in de periode 2010 – 2014 blijkt dat er wel sprake was van een vermindering van moedersterfte maar onvoldoende om de Millennium Ontwikkelingsdoelstelling (MDG 5) van 75 procent vermindering te halen. Zij constateren een onderrapportage van 26 procent. Maar hun meest opvallende bevinding is wel dat de meeste moedersterfte zich voordeed in ziekenhuizen waarbij de belangrijkste factor was dat de diagnose te laat werd vastgesteld en een vertraging optrad in de behandeling. Actie op het gebied van training, behoud van geschoold personeel en de implementatie van op bewijs gebaseerde richtlijnen is vereist. Een andere belangrijke bevinding is dat de meeste gevallen van moedersterfte zich voordeden na de bevalling wat betekent dat de zorg na de geboorte verbeterd moet worden. Patiënten moeten ook beter gemonitord en voorgelicht worden. Wij moeten ons nu direct inzetten om tegen 2030 de Duurzame Ontwikkelingsdoelstelling (SDG 5) wel te halen. Deze streven naar een maternale sterfte ratio van zeventig per 100.000 levend geborenen. Maar dan moeten wij wel direct gaan werken aan toegang tot verbeterde zorg en goede communicatie, abortus uit de illegale sfeer halen en vrouwen er van bewust maken tijdig medische hulp te zoeken en deze ook te krijgen.