Speech Temikailoe (Melissa) Makiloewala bij de ontvangst van de Golden Gavel Award

In het Wajana en de Nederlandse vertaling

Molo ka mana tёw їwekїtomo. їu wai Wayana wёlї, Amazone itu pono. їpata Amazone itu, mёlё tёpelamo,  mёkpalétom tom pata. Kohle akon tom itu ёwutё kuptё uhpolo: 40.000 me tёpelamo wewetom, 1 miljoen miphak,okomё hapon kom, 2.200 ka tom ma 427 me mёkpalétom tom. tien me tolopїt ёhtёle aptau man molo 1 me mёklё hapon Amazone ituh taw. Duizend jali uhpolo wayana tom ituh taw. Suriname man kulikuliwet me ewute teihim me lelet ehet, ehmele akon tom ewute uhpolo ituhpe lelet sike. Suriname man 93 procent ituh pehne malale 600.000 nulahne ule kalipono tale. Ipata etip man kalaiwa ma fransiman pata male. Mipohnep ja tew ka enik jam umpoi kutata tew ule kulikuli wet ewute po? Wayana tom umpoi duizend jali uhpolo petuku emna lon emna ja tihe esike. Epola emna umpoi ehmele ewute kupte tikulunmei.  Itu umpoi nai emna Wayan tom mehne ule, epola nai emna pekenatpe katip emna lon male. Wayana hapon kom man 5 % lekin ewute kupte lome 80 % itu tom ewute kupte emna ja tikulunmai. Epola man jemaminumtop iloptwailenma iweki tom male, emna hapon kom male ewute kupte. Masike man hele ewute mihja tikulunmapoi he emna hapon komoja le duizend jali uhpolo tuwalonkomoja le. Emna lon apehemetop timoihim enipetukwalale mihen man tot. Lome tiwelen komoja emna pata ponola teiha moja emna lon ekale ja tot consesie me kowtu tom pek eitop me. Tiwelen kom emna tapek emna itun iwilinme, emna mihen nai awaina kupte emna tamutpi tom lon ikulunma pek. Hele itu tom man belangrijk lekin nula emna ja, ehmele ewute kupte ja man hele ikulunmatop ipok. Ehmele kutatei wini emna lon le emna ja tepehemei aptau emna ja le ikulunmatohme. Wayana hapon komoja man 80 % itu tom tikulunmai hele kom man belangrijk wei tom ipohneptohme, tuna telihim ikulunmatop me ma kunepikom pata ikulun matohme me huwa. Emna temamine eitop apetomak emna male eike tin kala mihja hapem, anumhak, wantak katop me emna ja. Malale eike emna enepala itu kulunmatoh pek emna ja hik ehepapok. Uhpak tale ule teihamo ja ehepapok. Lespeki pe eike emna ule eitop pek, ma emna etu top pek, lespeki pe eike emna koni eitop pek tapsik jali emna tamutpe tom pataw neha hele kom ipok. Hele katip aptau kutatei ipok ule mihja malale jamephak ule tale hele ewute po. 

Ipok manai!!

[VERTALING]

Ik groet allen en erken een ieder die aanwezig is. Ik ben een Wayana Inheemse vrouw uit het Amazone oerwoud. De Amazone, waar ik vandaan kom, is het huis voor heel veel planten- en diersoorten dan andere ecosystemen op deze planeet, waaronder minstens 40.000 plantensoorten, 1 miljoen insecten, 2.200 vissen en 427 zoogdieren. 1 op de tien van de werelds vogelsoorten leeft in de Amazone en het wordt al duizenden jaren bewoond door de inheemse volkeren. Suriname staat nog bekend als het groenste land ter wereld op dit moment. Suriname is nog steeds 93 procent bedekt met bos met een populatie minder dan 600.000 inwoners. Ik kom uit het zuidoosten met de grens Brazil en Frans-Guyana. Beseffen we met z’n allen dat we een eer hebben om te mogen en kunnen leven in het groenste land ter wereld door Inheemse volkeren? Door dat inheemsen al meer dan duizenden jaren voor moeder aarde zorgen. Wij zijn de beschermers van het bos, daardoor beschermen wij de hele wereld. Onze bossen maken ons Inheems, maken ons een met moeder aarde.  De inheemse populatie maakt slechts 5 procent uit van de totale wereldbevolking en toch beschermen we 80 procent van de wereld biodiversiteit. Daarom is het werk dat ik samendoe met mijn gemeenschap zo belangrijk, het werk dat Inheemsen volkeren doen in elke regio op aarde. Het beschermen van ons planeet moet dan ook voorgezet worden aan degene die dit al duizenden jaren doen. Wij hebben nog steeds geen wettelijke erkenning van onze grondenrechten.  Onze gebieden worden aan derden uitgegeven als concessies voor mijnbouwactiviteiten. Het zijn dus derden, buitenstaanders die ons bossen steeds maar vernietigen terwijl wij zo hard strijden op zekerheid op onze voorouderlijke gronden. Deze gebieden zijn belangrijk niet alleen voor Inheemsen maar voor iedereen. Iedereen zal er voordelen van hebben als wij de middelen hebben om onze bossen en gronden te beschermen. Inheemse beschermen 80 procent van ecosystemen die zeer belangrijk zijn voor ons klimaat, zoetwater en voedselveiligheid. Help ons strijden en steun ons om vooruitziend, baanbrekend en inspirerend werk voort te zetten. Probeer vooral niet om ons te leren hoe wij ons gebied moeten beschermen. Maar leer van ons en ondersteun ons hierin. Heb respect voor onze manier van leven, onze manier van beslissingen nemen, heb respect voor ons traditionele kennis die al eeuwen jaar werkt. Op deze manier kunnen we allemaal overleven en genieten van het leven hier op aarde. 

Dank u wel!